Kern van het internationaal publiekrecht

Verkort aangehaalde literatuur 15

1 Begrip en aard van het internationaal publiekrecht 17
1.1 Inleiding 17
1.2 Geschiedenis 19
1.3 Omschrijving 23
1.3.1 Algemene omschrijving 23
1.3.2 Het internationale element 24
1.3.3 Het publieke element 27
1.3.4 Het juridische element 29
1.4 Organisatie 33
1.5 Onderdelen 37
1.5.1 Algemeen deel 37
1.5.2 Bijzondere delen 37
1.5.3 Het recht van de Europese Unie 38
Literatuur 39

I ACTOREN 41
2 Rechtssubjecten 43
2.1 Inleiding 43
2.2 Het begrip rechtssubjectiviteit 44
2.3 Criteria voor rechtssubjectiviteit 45
2.4 Staten 47
2.5 Internationale organisaties 48
2.6 De facto-regimes 49
2.7 Bevrijdingsbewegingen 50
2.8 Internationale non-gouvernementele organisaties 51
2.9 Multinationale ondernemingen 52
2.10 Natuurlijke personen 54
2.11 Overige subjecten 57
Literatuur 57

3 Staten 59
3.1 Inleiding 59
3.2 De soevereiniteit van de staat 59
3.3 Kenmerken van de staat 63
3.3.1 Gezagsstructuur 63
3.3.2 Grondgebied 66
3.3.3 Bevolking 71
3.3.4 De eenheid van de staat 74
3.4 Totstandkoming en wijziging 75
3.4.1 Wijzen van totstandkoming 76
3.4.2 Juridische beoordeling van claims van nieuwe staten 78
3.5 Opvolging 89
3.5.1 Voortzetting 89
3.5.2 Statenopvolging 90
Literatuur 95

4 Internationale organisaties 97
4.1 Inleiding 97
4.2 Overzicht 98
4.3 Totstandkoming 106
4.4 Lidmaatschap 109
4.4.1 Wie kan lid worden? 109
4.4.2 Procedure 111
4.4.3 Opschorting en beëindiging van lidmaatschap 112
4.4.4 Verhouding tussen organisatie en leden 112
4.5 Financiering 113
4.6 Bevoegdheden 114
4.6.1 Attributie- en specialiteitsbeginsel 114
4.6.2 Impliciete bevoegdheden 115
4.6.3 Ontwikkeling in de praktijk 116
4.6.4 Resterende bevoegdheden van lidstaten 116
4.7 Besluitvorming 117
4.8 Gebondenheid aan internationaal recht 118
4.9 Checks and balances 119
Literatuur 122

II RECHTSVORMING 123
5 Rechtsbronnen 125
5.1 Inleiding 125
5.2 Algemene schets 126
5.3 Gewoonterecht 128
5.3.1 Omschrijving 128
5.3.2 Totstandkoming 129
5.3.3 Bijzondere rechtsbetrekkingen 136
5.3.4 Kenbaarheid 139
5.4 Verdragen 139
5.4.1 Omschrijving 139
5.4.2 Grondslag van de binding van verdragen 141
5.4.3 Rechtsbetrekkingen 142
5.4.4 Kenbaarheid 143
5.4.5 Samenloop met gewoonterecht 144
5.5 Besluiten van internationale organisaties 145
5.5.1 Omschrijving 145
5.5.2 Totstandkoming 148
5.5.3 Rechtsbetrekkingen 149
5.5.4 Kenbaarheid 149
5.6 Algemene rechtsbeginselen 150
5.7 Billijkheid 152
5.8 Eenzijdige handelingen 153
5.9 Rechterlijke uitspraken 156
5.10 ‘Soft law’ 158
5.11 Samenloop 159
5.12 Nationaal recht 162
Literatuur 164

6 Verdragenrecht 165
6.1 Inleiding 165
6.2 Vorm 167
6.3 Structuur 168
6.4 Totstandkoming 169
6.4.1 Onderhandelingen 169
6.4.2 Sluiting en inwerkingtreding 170
6.5 Geldigheid 176
6.6 Voorbehouden en interpretatieve verklaringen 180
6.6.1 Voorbehouden 180
6.6.2 Interpretatieve verklaringen 184
6.7 Toepassing en uitlegging van verdragen 185
6.7.1 Pacta sunt servanda 185
6.7.2 Territoriale toepassing 186
6.7.3 Achtereenvolgende verdragen 186
6.7.4 Derde staten 188
6.7.5 Interpretatie 188
6.8 Wijziging 192
6.9 Opschorting, opzegging en beëindiging 193
Literatuur 197

7 Aansprakelijkheid 199
7.1 Inleiding 199
7.2 Aansprakelijkheid van staten 199
7.2.1 Inleiding 199
7.2.2 Voorwaarden 200
7.2.3 Deelneming 206
7.2.4 Verdedigingsgronden 207
7.2.5 Rechtsherstel 209
7.2.6 Verzwaarde aansprakelijkheid 213
7.2.7 Gelaedeerde partijen 215
7.2.8 Diplomatieke bescherming 220
7.3 Aansprakelijkheid van internationale organisaties 223
7.3.1 Omschrijving 223
7.3.2 Verhouding met de aansprakelijkheid van staten 225
7.4 Aansprakelijkheid van individuen 228
7.4.1 Omschrijving 228
7.4.2 Grondslagen 230
7.4.3 Algemene beginselen 231
7.4.4 Verhouding met aansprakelijkheid van staten 234
7.4.5 Civielrechtelijke aansprakelijkheid 236
Literatuur 237

III BIJZONDERE FUNCTIES 239
8 Afbakening van staatsgezag 241
8.1 Inleiding 241
8.2 Algemene beginselen 241
8.3 Rechtsmacht 244
8.3.1 Omschrijving 244
8.3.2 Grondslagen 245
8.3.3 Conflicterende rechtsmachtsclaims 254
8.3.4 Extraterritoriale handhaving 255
8.3.5 Erkenning van soevereine handelingen 258
8.4 Immuniteit 260
8.4.1 Staatsimmuniteit 260
8.4.2 Immuniteit van individuele gezagsdragers 267
8.4.3 Privileges en immuniteiten van internationale organisaties 272
8.5 Diplomatieke en consulaire betrekkingen 279
8.6 Afbakening van staatsgezag buiten nationaal grondgebied 282
8.6.1 De zee 283
8.6.2 De lucht 292
8.6.3 De ruimte 294
8.6.4 Antarctica en de Noordpool 295
Literatuur 296

9 Bescherming van individuen 299
9.1 Inleiding 299
9.2 Kernbegrippen 299
9.3 Ontwikkeling 302
9.4 Organisatie 305
9.5 Overzicht van rechten 308
9.5.1 Burgerrechten en politieke rechten 309
9.5.2 Economische, sociale en culturele rechten 313
9.5.3 Rechten van bijzondere groepen 314
9.5.4 Collectieve rechten 315
9.6 Reikwijdte 317
9.7 Normadressaten 319
9.8 Beperkingen 324
9.8.1 Beperking van burgerrechten en politieke rechten 324
9.8.2 Beperking van economische, sociale en culturele rechten 328
9.9 Bescherming van vreemdelingen 330
9.9.1 Omschrijving 330
9.9.2 Toegang 330
9.9.3 Verblijf 332
9.9.4 Beëindiging van verblijf 332
9.10 Rechten van vluchtelingen 333
Literatuur 337

10 Vrede en veiligheid 339
10.1 Inleiding 339
10.2 Kernbegrippen 339
10.3 Ontwikkeling en organisatie 341
10.4 Het verbod op het gebruik van geweld 342
10.5 Collectieve veiligheid 344
10.5.1 Omschrijving 344
10.5.2 Voorwaarden voor gebruik van hoofdstuk VII 345
10.5.3 Dwangmaatregelen zonder geweld 347
10.5.4 Dwangmaatregelen met geweld 349
10.5.5 Delegatie van gebruik van geweld 349
10.5.6 Vredesbewaring 351
10.5.7 Regionale organisaties 354
10.5.8 Nederland 355
10.6 Eenzijdig gebruik van geweld 356
10.6.1 Zelfverdediging 356
10.6.2 Rol van de Veiligheidsraad 359
10.6.3 Aanvullende voorwaarden 360
10.6.4 Collectieve zelfverdediging 361
10.6.5 Humanitaire interventie 363
10.7 Internationaal humanitair recht 364
10.7.1 Omschrijving 364
10.7.2 Organisatie 366
10.7.3 Toepasselijkheid 367
10.7.4 Algemene beginselen voor internationale conflicten 369
10.7.5 Algemene beginselen voor interne conflicten 372
10.8 Terrorisme 373
10.9 Wapenbeheersing 376
10.10 Cyberaanvallen 378
Literatuur 379

11 Duurzame ontwikkeling 381
11.1 Inleiding 381
11.2 Kernbegrippen 382
11.3 Ontwikkeling en organisatie 383
11.4 Regulering van de economie 386
11.4.1 Internationaal financieel recht 386
11.4.2 Handelsrecht 390
11.4.3 Investeringsrecht 402
11.5 Verdeling van welvaart 405
11.6 Bescherming van planetaire grenzen 407
11.6.1 Algemene beginselen 408
11.6.2 Klimaatverandering 410
11.6.3 Biodiversiteit 413
11.6.4 Chemische verontreiniging 415
11.6.5 Recht op een schoon milieu 417
11.6.6 Regionale systemen 418
Literatuur 418

IV VERWERKELIJKING 419
12 Geschillenbeslechting 421
12.1 Inleiding 421
12.2 Eenzijdige maatregelen 421
12.3 Diplomatieke geschillenbeslechting 424
12.3.1 Onderhandelingen 424
12.3.2 Goede diensten 426
12.3.3 Bemiddeling 426
12.3.4 Feitenonderzoek 427
12.3.5 Conciliatie 428
12.4 Geschillenbeslechting binnen internationale organisaties 428
12.4.1 Toezichtsprocedures 429
12.5 Arbitrage 434
12.5.1 Omschrijving 434
12.5.2 Oprichting 435
12.5.3 Samenstelling 436
12.5.4 Bevoegdheid 436
12.5.5 Procedure 437
12.5.6 Arbitrage tussen particulieren en staten 438
12.6 Rechtspraak 440
12.6.1 Omschrijving 440
12.6.2 Het Internationaal Gerechtshof 442
12.6.3 De Wereldhandelsorganisatie 451
12.6.4 Het Hof van Justitie van de Europese Unie 453
12.7 Rechtspraak inzake de rechten van de mens 455
12.7.1 Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens 455
12.7.2 Overige regionale procedures 463
12.7.3 Procedures onder de VN-Verdragen 464
12.8 Strafrechtspraak 467
12.8.1 Omschrijving 467
12.8.2 Ad-hoctribunalen 467
12.8.3 Het Internationaal Strafhof 470
Literatuur 474

13 Doorwerking in de nationale rechtsorde 475
13.1 Inleiding 475
13.2 Doorwerking: algemene aspecten 476
13.2.1 Geldigheid 476
13.2.2 Rechtstreekse werking 481
13.2.3 Voorrang 487
13.3 Toepassing door de wetgever 493
13.4 Toepassing door de uitvoerende macht 496
13.5 Toepassing door de rechter 498
13.5.1 Algemene voorwaarden 499
13.5.2 Indirecte toepassing 500
13.5.3 Rechtsgevolgen 504
13.5.4 Bijzondere rechtsbetrekkingen 506
13.5.5 Procesrecht 511
13.6 Doorwerking van internationaal recht via Europees recht 511

Literatuur 515
Jurisprudentieregister 517
Internationale rechtspraak 517
Nederlandse rechtspraak 525
Buitenlandse rechtspraak 529
Trefwoordenregister 531