De plannen van de PvdA houden naar eigen zeggen een koerswijziging van de werk- en inkomensvoorzieningen in. Het doel is niet alleen meer zekerheid op inkomen maar ook participatie op de arbeidsmarkt. Daartoe willen de sociaaldemocraten allerlei regelingen zoals de bijstand, de Wajong, de werkvoorziening harmoniseren en deze ook voor ZZP-ers openstellen. Werknemers in loondienst blijven onder de WW en WIA vallen.
Het plan van de PvdA ligt in lijn met het advies van de SER van afgelopen zomer om arbeidsongeschikte jongeren aan een baan te helpen. Het sluit naadloos ook aan bij het ethos van de WIA, waar gekeken wat iemand nog kan in plaats van wat hij niet meer kan. Het stemt ook overeen met de intenties van het regeerakkoord om te arbeidsparticipatie te verhogen en regelingen te harmoniseren. Een beleidsmedewerker van Donner had dezelfde notitie kunnen schrijven. Dit voorstel moet dan ook vooral gezien worden als windowdressing van de PvdA om zichzelf als sociaal en links te profileren. Er zitten geen oplossingen in die niet al eerder in andere gremia van de BV Nederland zijn besproken en voorgesteld.
Voor het actuele debat is het echter goed dat dit rapport de discussie weghaalt van de Wajong en verbreedt. Er stromen wel meer jongeren in deze voorziening maar het echte probleem van de arbeidsgehandicapten ligt elders zoals uit de cijfers blijkt
Het is lastig, maar er is een verschil tussen arbeidsongeschiktheid en arbeidsgehandicapt. Wie in een dossier duikt, stuit al snel op jargon. Arbeidsgehandicapt is iedereen die belemmeringen ervaart bij werken of zoeken naar werk vanwege een aandoening. Arbeidsongeschikt ben je als je in een regeling valt. Sinds 2002 meten onze geprezen turfsmurfen van het CBS hoeveel mensen arbeidsgehandicapt zijn. De meest recente cijfers gaan over 2006.
Schrik niet: 1, 7 miljoen mensen tussen de 15 en 64 jaar (bijna zestien procent van de beroepsbevolking) vinden dat zij door een langdurige aandoening belemmerd worden. De meesten hebben iets aan hun bewegingsapparaat (rug, spieren, botten, reuma), lijden aan migraine of hebben een psychische stoornis. Veertig procent van de arbeidsgehandicapten (685.000 mensen) werkt, 1,1 miljoen mensen dus niet. Dat is een daling vergeleken met 2002, toen nog 44 procent werkte.
Wat bij de gezonde mensen gebeurt, is ook bij de arbeidsgehandicapten aan de gang: de vergrijzing. 58 procent van de arbeidsgehandicapten is 45 jaar en ouder. Ondanks de groei van de Wajong neemt het aantal arbeidsgehandicapten tussen de 25 en 34 af. Ouderen zijn oververtegenwoordigd, natuurlijk omdat met de leeftijd de gezondheidsklachten toenemen. Kortom, de problemen met de Wajong zijn in kwantitatieve zin maar peanuts vergeleken met de oudere cohorten.
Wat veel mensen zich afvragen, is of gehandicapten 'faken' en werkschuw tuig zijn. Er is hierover inmiddels wel wat over bekend. Bijna veertig procent van de mensen met een langdurige aandoening werkt gewoon. Een kleine vijf procent is werkloos. Ruim negen procent zou wel willen werken maar zoekt niet actief, twintig procent kan gewoon niet werken en een kwart van de arbeidsgehandicapten vindt het wel mooi geweest en wil niet meer aan de bak. Het aantal mensen dat dus niet wil maar wel aangepast kan werken, wordt dus op 453.000 mensen geschat. Bij gezonde mensen is ongeveer twintig procent werkschuw tuig.
Het CBS berekende in de monitor arbeidsgehandicapten 2006 ook de omvang van de doelgroep voor arbeidsintegratie en kwam op 591.000 personen uit. Dit cijfer klopt niet omdat de rekenmeesters een vergissing hebben gemaakt. Zij kwamen tot dit getal door het aantal werklozen, de mensen die willen werken en de mensen die niet kunnen werken bij elkaar op te tellen.
Dit is onzin want gehandicapten die niet kunnen werken, zullen nooit tot de doelgroep van arbeidsintegratie behoren. Iemand met een dwarslaesie en twee kunstogen moet je met rust laten. Wie er wel bij horen, zijn de gehandicapten die wel kunnen maar niet willen. 'Geen zin' kan weliswaar een heftige chronische aandoening zijn maar geldt onder dit kabinet niet als een indicatie voor een uitkering. De totale omvang van de arbeidsgehandicapten wordt dan 693.000 personen. Dit getal is nog hoger omdat er ook arbeidsgehandicapten zijn die in hun bestaande werk belemmerd worden en minder werken dan zij zouden willen.
Tot slot: iemand behoort alleen tot een doelgroep als hij onderdeel van Het Beleid is gemaakt, afhankelijk van de overheid is. Heel wat arbeidsgehandicapten hebben geen uitkering waardoor zij niet onder een participatiemaatregel, of liever gezegd participatieplicht vallen. Ruim 300.000 personen zwerft nog ergens vrij rond. Ook het nieuwe plan van de PvdA gaat hier (gelukkig) niet op in. Hoe het ook zij, het blijven grote aantallen mensen om aan een aangepaste baan te helpen. Als je dan beseft dat het aantal succesvolle integraties relatief laag is, dan kan het nog jaren duren voordat mooie plannen werkelijkheid worden.
Over Joep Schrijvers
Joep Schrijvers doet onderzoek naar westerse advies- en lesboeken voor vorsten, bestuurders en managers van Homerus tot Covey. Hij is schrijver van succesvolle, kritische boeken en artikelen over management, mens en maatschappij.
