En als u nu denkt dat deze anecdote ontsproten is aan de zieke brein van een schrijver, dan heeft u het mis. Dit is Amsterdam anno 2008. Het past in het beschavingsoffensief van onze conservatieve samenleving waar de Asschers (wethouder in Amsterdam die de straatcontroles verdedigt), de Donners, de Bossen, Rouvoeten en Balkenendes aan de macht zijn.
De straatrazzia’s zijn gebaseerd op wantrouwen. Wie jongvolwassen is en op straat is, die spijbelt of luiert. De norm is wantrouwen en je moet aantonen dat je te vertrouwen bent. Eigenlijk ademenen heel veel plannen en praktijken voor een betere arbeidsmarkt dezelfde geest uit. Ik heb er inmiddels nogal wat onder ogen gehad en steeds is de beat dezelfde: de burgers deugen niet en we zullen ze mores leren.
Wie in de bijstand niet goed genoeg zijn best doet, krijgt straf: korting op de uitkering. Je mag onverwachte huiszoekingen van bijstandsambtenaren niet meer weigeren. Hetzelfde geldt voor de werkbemiddeling: ben je in de ogen van de ambtenaar een lapzwans, dan zul je rekening moeten houden met straf.
Vergelijkbare zaken ontdek je bij de plannen van CDA-minister Donner voor de Wajong, de regeling voor arbeidsgehandicapten. Ook deze ademen hetzelfde wantrouwen uit jegens de burger. Kun je werken, dan zul je werken. En werk je niet, dan is het je eigen schuld. De nihilistische rolstoelburger hoede zich voor knoet en knuppel. Het plan van de PvdA om arbeidsgehandicapten aan een baan te hebben is geen haar beter en heeft dezelfde valse ondertoon als die van het CDA. Burgers deugen niet, daarom dreigen en straffen wij.
Zelfs het sympathieke initiatief van Dekker en haar denktank TopBrainstorm om meer vrouwen naar de top te brengen is gegrondvest op eenzelfde wantrouwen. Laten we toch de feiten onder ogen zien. Er wordt een convenant gesloten tussen 45 bedrijven die plechtig beloven meer vrouwen in topfuncties te benoemen en wat is de belangrijkste prikkel om dat voor elkaar te krijgen: pijn. Elk jaar wordt er gemonitored en de resultaten openbaar gemaakt. Want uiteindelijk moet de ‘shame and blame-strategie’ het aantal vrouwen naar de top geselen.
Ook de senioren krijgen met dezelfde pijnprikkels te maken. Ze moeten langer en harder doorwerken van de economische elite in Den Haag. Omdat deze niet gelooft dat de mannen die er veertig jaar op hebben zitten dat zomaar zullen doen, ziet zij niet veel andere mogelijkheden hen anders te inspireren dan via de portemonnee: slechtere pensioenen, latere AOW en ongunstige fiscale voorzieningen. Let wel: het gaat me niet om de verhoging van de AOW-leeftijd als zodanig of om het langer doorwerken maar om de manier van motiveren. De commissie Bakker is hetzelfde laken het pak. Als we niets doen gaat Nederland naar de gallemiese. Horror als prikkel tot mentaliteits- en gedragsverandering.
Balkenende wil de schandpaal opnieuw introduceren voor jonge vandalen, zo zei hij vorige week op het CDA-congres. Hij wil om hen respect te leren, hen blameren en te schande maken in hun eigen buurt, bij hun familie en kennissen. Terecht ontmaskerde Trouw-journalist Breedveld dit als een middeleeuwse methode die volstrekt niet-respectvol is. Maar wat hij niet ziet is dat de prikkels van schaamte, controle en pijn volstrekt normaal zijn geworden bij de Nederlandse elite en dat het schaamteloze voorstel voor herintroductie van de schandpaal van de minister-president helemaal past in het beschavingsoffensief dat ons land teistert.
Laat ik maar zwijgen over de tap-politiek in Nederland. Er worden hier meer telefoons afgeluisterd dan in de de Verenigde Staten. In de tweede helft van 2007 werden in ons land 12.491 telefoons afgeluisterd. In een heel jaar in de VS maar zo'n 2208! Althans wat officieel bekend is. Het wantrouwen van de Nederlandse overheid is potsierlijk én schokkend.
De grote utilist en filosoof die aan de modernisering van de maatschappij met zijn geschriften en politieke werkzaamheden een grote slinger heeft gegeven, Jeremy Bentham (1748-1832), begint zijn beroemdste boek The principles of Morals and Legislation als volgt: 'Nature has placed mankind under the governance of two sovereign masters, pain and pleasure.'
Bentham wijst op iets wat de bestuurders en de moralisten tegenwoordig zijn vergeten. Mensen zijn niet alleen te motiveren met pijn maar ook met vreugde. De grote kritiek op het leiderschap in Nederland is dat er geen hoopvol perspectief is, geen gretigheid naar morgen, geen verlangen naar een betere samenleving. Ik heb noch Bos, noch Balkenende noch Rouvoet kunnen betrappen op een verleidelijke en wervende droom. Ze zijn net zo defensief als Verdonk en Marijnissen. Waar is de 'pleasure'?
Bij de calvinistische bestuurders regeert het wantrouwen in de burger en is de overheid waarlijk als straffende god verrezen. Hij tapt alles en oordeelt met aanhoudingen, schandpalen en strafkortingen. Wanneer breken er vreugdevollere tijden aan? Op naar Vrijzinnig Paars Drie (maar dan met GroenLinks en zonder die andere conservatieve partij: de Partij van de Averij).
Over Joep Schrijvers
Joep Schrijvers doet onderzoek naar westerse advies- en lesboeken voor vorsten, bestuurders en managers van Homerus tot Covey. Hij is schrijver van succesvolle, kritische boeken en artikelen over management, mens en maatschappij.
