De jury heeft met het boek Veranderdiagnose vermoedelijk onbedoeld een verrassend actueel boek bekroond. Niet dat veranderen op zich nu zo actueel is, maar de veranderaanpak die Rob van Es bepleit zou wel eens het scharnierpunt kunnen zijn om de huidige enorme (financiële) crisis aan te pakken. Volgens Van Es is namelijk wat hij ‘de onderstroom’ noemt essentieel voor het welslagen van ingrijpende veranderingen. Hij doelt hier op associaties en emoties, op wat er leeft in een organisatie of in de maatschappij. Als je niet weet wat er leeft, kan een interventie, hoe goed feitelijk en/of cijfermatig onderbouwd ook, faliekant verkeerd uitpakken.
Maar in de praktijk is het bijna altijd ‘beheersing’ wat de boventoon voert, ‘de bovenstroom’ dus. Elke interventie wordt ingegeven en bepaald door feiten & cijfers. Ook nu, terwijl herstel van vertrouwen juist topprioriteit moet hebben. De gedachte is dat ijzeren wetmatigheden en kille logica de beste manier zijn om niet alleen de cijfers weer op orde te krijgen maar ook om het o zo noodzakelijke vertrouwen te herstellen. Er wordt over het hoofd gezien dat nou net vertrouwen zich niet laat sturen door cijfertjes. Beeldvorming, vertrouwen, emotie, het zijn allemaal zaken die niet passen in een spreadsheet, terwijl ze juist zo noodzakelijk zijn om uiteindelijk onder de streep zwarte cijfers te kunnen noteren. Te beginnen bij de financiële instellingen inderdaad.
Zo mag Jan Hommen van ING dan een punt hebben dat het niet uitkeren van bonussen meer schade oplevert dan de feitelijke 300 miljoen, omdat dan afspraken worden geschonden, maar deze redenering gaat volstrekt voorbij aan de heersende emoties. Mensen begrijpen dat niet, of willen dat niet begrijpen. En dit is maar een klein voorbeeld. Te vrezen valt dat de lijst gestaag zal aangroeien. Net zoals ‘de onderstroom’.
(Later deze week volgt een verslag van het Managementboekengala. In het dossier Managementboek van het Jaar vindt u interviews en podcasts met de genomineerde auteurs en reviews van alle boeken.)
Over Pierre Pieterse
Pierre Pieterse was tot februari 2022 hoofdredacteur van Managementboek Magazine.
