Gangbaar is om het doen van onderzoek op te delen in wetenschappelijk en in toegepast onderzoek, waarbij wetenschappelijk onderzoek bijdraagt aan het algemene bestand van kennis. Toegepast onderzoek daarentegen is onderzoek dat gegevens en andere zaken oplevert die bruikbaar zijn voor een specifieke organisatie, respectievelijk managementproblemen binnen die organisatie. In 'De kern van methodologie' gaat het vooral over toegepast onderzoek (ook wel bedrijfskundig of praktijkonderzoek genoemd). Hoewel de meesten onder ons bij methodologie denken aan onderzoek wordt hiermee het vakgebied tekort gedaan volgens de auteurs. Ten onrechte wordt aangenomen, dat methodologie het exclusieve domein vormt van onderzoekers (onderzoeken en verantwoorden). Methodologie kan echter ook betrekking hebben op het structureren, respectievelijk ordenen van handelen en handelingen van mensen (als handelingsleer). En daarmee is het niet alleen geschikt voor studenten en onderzoekers, maar ook voor diegenen die bijvoorbeeld aan de hand van een vraag een beleidsnotitie willen schrijven. Methodologie is 'de weg waarlangs' een onderzoeker onderzoek doet. Hij kan daarbij basaal gesproken twee grondhoudingen aannemen: - onderzoek 'aan' een organisatie met een 'gesloten' vraag en volgens een vaste volgorde - onderzoek 'met' een organisatie op basis van een 'open' vraag, waarbij het verloop niet vast staat. Omdat de intentie van het boek gelegen ligt in het krijgen van een eerste indruk van methodologie, passeren de belangrijkste aspecten van onderzoek slechts globaal en een aantal aspecten zelfs in vogelvlucht. Het boek kan dan ook niet anders dan als opstapje naar een verdere verkenning dienen. Dat neemt niet weg dat in 'De kern van methodologie' een goede indruk ontstaat van wat er bij een onderzoek allemaal komt kijken. Zo leren we dat het maken van een probleem 'problematiseren' heet en dat hierbij niet alleen cijfers en feiten, maar onder meer ook meningen en emoties een rol spelen, waardoor problematiseren niet louter een rationeel proces is. Voorts horen bij een probleem een doel- en vraagstelling, alsook eventuele randvoorwaarden. Daarnaast dient een goede probleemstelling te voldoen aan drie criteria: ze moet relevant zijn, doelmatig en onderzoekbaar. Om een onderzoek te structureren, komt de 'onderzoekspiramide' van pas. Deze bestaat uit vier niveaus: 1. Onderzoeksparadigma: de grondhouding 2. Onderzoeksmethodologie: een weg waarlangs onderzoek gedaan wordt 3. Onderzoeksmethodiek: het concrete stappenplan, stappen die in een bepaalde (dwingende) volgorde gezet moeten worden 4. Onderzoekstechniek: praktische hulpmiddelen voor dataverzameling en -analyse Verder kan onderzoek worden verdeeld in twee categorieën: - kwantitatief onderzoek: kijken door de ogen van de onderzoeker; - kwalitatief onderzoek: kijken door de ogen van de ander. In hun boek pleiten Jonker en Pennink voor een binding tussen de 'klassieke' kwantitatieve en de kwalitatieve (er wordt maar wat aangerommeld) methode, leuk omschreven als intermezzo. Op basis van een zorgvuldig afwisselend gebruik van zowel de kwantitatieve als de kwalitatieve benadering bij toegepast onderzoek, ontstaan rijkere inzichten, meer mogelijkheden tot hypothesevorming, een betere aansluiting bij reeds bestaande theoretische inzichten, maar vooral een directe relatie met de praktijk. Overigens is er op beide vormen van onderzoek kritiek mogelijk. De auteurs geven hiervan ook de nodige voorbeelden. Voor degenen die een eerste stap willen zetten op het 'methodologiepad', eindigt het boek met een hoofdstuk, waarin aan de hand van vragen de te maken keuzes kunnen worden uitgewerkt. Zelf heb ik aan de hand van deze vragen een duidelijker beeld gekregen welke paden in mijn eigen onderzoek nog nader uitgewerkt dienen te worden. Het boek eindigt met een checklist voor het beoordelen van een (master)scriptie, maar is ook voor de onderzoeker nuttig, omdat op deze wijze duidelijk wordt waaraan allemaal voldaan moet worden. Niet alleen zijn de schrijvers er in geslaagd om in beknopte vorm het onderwerp methodologie te presenteren, maar het is ook een duidelijk leesbaar boek geworden, Hierdoor voldoet het zeker aan de beoogde missie: 'de kern van methodologie' kenbaar maken.
Over John Daamen
John Daamen MBA is directeur en senior consultant bij Daamen Consultancy B.V. Dit bureau vervult interim-managementopdrachten op financieel en algemeen management terrein. Uitgangspunten hierbij zijn: de ontwikkeling en inzet van de kwaliteiten die reeds in de organisatie aanwezig zijn en de zelfredzaamheid van de organisatie. John Daamen is Alumnus van Business School Nederland, de Action Learning MBA, en voert momenteel een promotieonderzoek uit naar samenwerking binnen de overheid.
