Tot 1967 dacht men dat er alleen witte zwanen bestonden. Dat duurde tot het moment dat in West-Australië een zwarte zwaan werd aangetroffen. Filosofen gebruiken sindsdien de term zwarte zwaan voor zeldzame, onwaarschijnlijke gebeurtenissen. Opmerkelijke Zwarte Zwanen zijn bijvoorbeeld de opkomst van Hitler, de plotselinge ineenstorting van het Sovjetrijk, de opkomst van internet, de beurskrach van 1987, 9/11 en de ontdekking van antibiotica.
De Zwarte Zwaan en de kalkoen
Een Zwarte Zwaan is een gebeurtenis die:
1. Een zeldzame uitzondering op de regel is
2. Grote gevolgen heeft
3. Achteraf toch heel aannemelijk is.
Volgens Taleb overwaarderen we wat we weten en zijn we blind voor wat we niet weten. Taleb illustreert dit onder meer aan de hand van het voorbeeld van de kalkoen. Het dier krijgt elke dag op een vaste tijd voer, en verwacht dat dit zo blijft. De kalkoen gaat zich steeds veiliger voelen. En dan slaat op een feestdag het noodlot toe. De kalkoen voelde zich veilig omdat er geen bewijs was dat de boer wreed is.
Blind
Volgens Taleb zijn we blind voor Zwarte Zwanen. Hij noemt daar verschillende oorzaken van:
- De fout van het bevestigen; op grond van wat gezien hebben aannames doen over wat we nog niet hebben gezien.
- De narratieve misleiding; onszelf voor de gek houden met verhalen die voorzien in duidelijke patronen.
- We doen alsof ze niet bestaan.
- Omdat we sommige dingen niet kunnen zien, blijven stille bewijzen verborgen.
- We lijden aan tunnelvisie.
Taleb noemt het menselijk brein ‘een grote verklaringsmachine’. Onze hersenen hebben een nauwelijks te onderdrukken neiging om alles wat we meemaken te willen verklaren en te willen snappen waarom het zo gebeurd is. De totstandkoming van de leer van Christus en die van de islam zijn voorbeelden van gebeurtenissen, die op het moment dat ze plaatsvonden, weinig opzien baarden.
Anticipatiemachine
Ik noem een paar ideeën die Van Bergen in zijn boek heeft gedistilleerd uit het boek van Taleb:
- Belangrijke doorbraken en ontdekkingen zijn nooit het resultaat van planning. Het is belangrijk om maximale ruime te geven aan knutselende slimmeriken en in te zetten op het herkennen van kansrijke ideeën.
- Verzeker je van een open blik en zorg ervoor dat serendipiteit zo min mogelijk wordt belemmerd.
- Zorg ervoor dat je klaarstaat om de vruchten op te vangen als een onverwachte positieve verrassing zich aandient.
- Weet dat ons brein een anticipatiemachine is die ons helpt te overleven. Maar weet ook dat niet alles valt te voorspellen, ook al ligt het in de menselijke aard.
Relativeren
In tachtig pagina’s geeft Van Bergen een heldere beschrijving van wat we ons moeten voorstellen bij het veelgebruikte symbool van ‘De Zwarte Zwaan’. Hij gaat uitgebreid in op onze manier van omgaan met het toeval. Het vrij sober opgemaakte boekje past makkelijk in de binnenzak van een jas.
Sommige lezers zullen na lezing van De Kleine Taleb gemotiveerd zijn om het originele boek van 480 pagina’s aan te schaffen of te herlezen, anderen zullen denken dat ze na lezing de klok en klepel nu wel kennen en klaar zijn. Hoe dan ook, voor beide groepen lezers staan in De Kleine Taleb voldoende gedachten voor managers die de planbaarheid en voorspelbaarheid relativeren en die oproepen tot beter anticiperen op het onverwachte. Dit alles heeft Van Bergen op een leesbare, weinig formele manier, opgeschreven.
Over Rudy Kor
Rudy Kor is zelfstandig organisatieadviseur en auteur van diverse managementboeken. Tot voor kort werkte hij (als senior partner) bij Twynstra Gudde. Hij startte zijn werkzame leven bij Philips in Eindhoven. Als adviseur helpt hij (project)managers bij het effectiever inrichten van hun projecten. Als veellezer wordt hij gedreven door nieuwsgierigheid en schrijft regelmatig boekrecensies.
