Om mijzelf te bewijzen dat ook ik geen illusies moet hebben over mijn eigen rationele brein, besloot ik mijzelf nog eens te onderwerpen aan de ‘Impliciete Associatie Test’. Een test die al tientallen jaren online wordt aangeboden als onderdeel van een langdurig onderzoek naar cognitieve biases. Ik heb deze test eerder gedaan, zo rond 2010. En hoewel de uitslag nu minder dramatisch was als toen, werd ik ook nu weer geconfronteerd met een gebiaste voorkeur van mensen van mijn eigen geslacht, leeftijd en kleur. Pijnlijk.
Onszelf trainen
Ons brein, de biases in ons brein en sociaal-psychologische mechanismen bepalen dus meer dan ons lief is. Rationele besluitvorming? Een objectieve afweging? Een neutrale interpretatie? Vergeet het maar, zo stellen de auteurs van De irrationele organisatie. De biases zijn altijd aan het werk en bepalen wat we zien en interpreteren. Maar er is ook goed nieuws. We kunnen onszelf trainen om dat brein van ons wat minder ‘hard te laten werken’. Dat doen we door ons bewustzijn van biases te vergroten, ons te omringen met veel mensen die anders denken en doen, en door de kwaliteit van onze zelfreflectie en dialoog te verhogen. Dit voorkomt dat we wat zich voordoet al te eenzijdig interpreteren. De auteurs doen inspanningen om de invloed van hun eigen biases te neutraliseren. Dat is sterk.
Herkenbare processen
Ook prettig is dat de biases in het boek gecategoriseerd zijn naar herkenbare processen in organisaties. Denk aan strategievorming, verandering, of communicatie. Praktische en algemeen geaccepteerde wijsheden – waarom bijvoorbeeld een strategie die bedacht is aan de top van het bedrijf, nooit wordt omarmd op de werkvloer – worden meer geaard door ze te verklaren vanuit biases. De voorbeelden zijn herkenbaar, al ligt het er hier en daar wat dik bovenop.
Voor iedereen die meer inzicht wil hebben in de invloed van diep gewortelde sociaal-psychologische mechanismen en hoe deze verandering in de weg kunnen staan, is De irrationele organisatie heel informatief. De auteurs beloven een praktische ondertiteling bij alle wetenschappelijke literatuur hierover, en dat krijgt de lezer ook. Dat geeft echt een spiegel voor iedere professional, manager of bestuurder. Omdat de nadruk ligt op het beschrijven van de biases zelf en hun werking, is het handelingsrepertoire bij hoe met biases om te gaan spijtig genoeg wat minder uitgewerkt. Daar zou deze geïnteresseerde lezer– mocht er een vervolg in ’t vat zitten - zeker oren naar hebben.
Over Manon de Caluwé
Manon de Caluwé is gespecialiseerd in samenwerkingsvraagstukken en begeleiden van organisaties bij het ontwikkelen van netwerken en samenwerkingsverbanden rond maatschappelijke opgaven. Zij is partner bij organisatieadviesbureau Common Eye.
