Management in Singularity

Dat is een combinatie van factoren. Allereerst fascineert het fenomeen Singularity. En, ik geef het gewoon toe, het beangstigt me ook wel. Singularity, in het Nederlands singulariteit, is namelijk het tijdstip waarop de mens niet meer nodig is om computers en robots te programmeren. Die worden zelflerend en kunnen het vanaf dat moment beter. Resultaat: geen mens weet meer precies hoe het werkt. Dit speelt niet in de volgende eeuw. Volgens experts breekt dit moment rond 2035 aan. Inderdaad, binnen 20 jaar.

Nabije toekomst dus. Een volledig gedigitaliseerde en technologisch niet meer te begrijpen wereld, waarin wij en in elk geval onze kinderen hun weg moeten zien te vinden. Of ligt het nog dichter bij? Is het tijdstip van Singularity niet nu al begonnen? Want laten we wel zijn, welk percentage van de mensen begrijpt bijvoorbeeld hoe onze smartphone werkt? Hoe het mogelijk is, dat je binnen een fractie van seconden met iemand kan appen, foto’s en filmpjes kan uitwisselen, draadloos, aan de andere kant van onze aardbol? Dat bedoel ik dus. Het moment van Singularity is voor velen, in elk geval voor mij, al lang aangebroken. Een standpunt dat het boek nóg relevanter maakt.

De ondertitel van dit boek, geschreven door de financieel-economen Tjeu Blommaert, Stephan van den Broek en Erik Kolthof, is 'Van lineair naar exponentieel management'. Deze managementontwikkeling is hoogstnoodzakelijk, omdat wetenschap en technologie zich óók zo ontwikkelen. Voor bij wie deze wiskunde ook wat is weggezakt heb ik even gegoogled. Een lineaire reeks als 2, 4, 6, 8, 10 en 12 wordt, bijvoorbeeld met groeigetal 2, een exponentiële reeks van 2, 4, 8, 16, 32 en 64. Na deze exponentiële stappen zijn we in dezelfde periode dus al meer dan vijf keer verder dan in de lineaire reeks. Losgelaten op de snelheid van de huidige wetenschappelijke ontwikkelingen genereert exponentiële groei de komende 100 jaar maar liefst 20.000 jaar vooruitgang. Ook ik voel nu een lichte duizeling opkomen.

Nog één aanvulling om de relevantie van exponentiële ontwikkelingen extra te benadrukken: ze beginnen ogenschijnlijk lineair. Je zit er al in, zodra je je realiseert dat het wel eens exponentieel kan worden. Vertaal dit eens naar de organisatie of sector waarin je werkt. Neem je, als je goed kijkt, exponentiële ontwikkelingen waar? Was je je daar als manager al van bewust? Heb je enig idee hoe daarmee om te gaan? Of valt het wel mee? Ga dan bijvoorbeeld eens praten met een manager van een hotelketen. Airbnb, dé metafoor van een exponentiele organisatie, heeft alleen in Nederland inmiddels ruim 15.000 adressen. Dit is meer dan het aantal kamers van een grote hotelketen als Van der Valk.

Dan nu exponentieel richting oplossingen: hoe ga je als hedendaagse manager om met deze realiteit? Met andere woorden, wat is management in het tijdperk van singularity? Daarover gaat het tweede deel van het boek, met Demings onvolprezen Plan-Do-Check-Act cyclus als kapstok. Deze verbetercyclus staat symbool voor managen in de goede oude – lees stabiele en maakbare – tijd. Onnodig te vermelden dat het jaarlijks netjes doorlopen van deze cyclus in het ruwe exponentiële tijdperk veel te traag is. Versnellen is het credo, aangevuld met vertrouwen in plaats van wantrouwen. Hiermee wordt bijvoorbeeld de Check fase – de aloude management control functie – flink overhoop gehaald. Interessant is dat de vier opeenvolgende stappen uit de lineaire wereld van Deming niét worden afgeserveerd. Ze worden alleen anders ingevuld en uitgevoerd. Hieruit ontstaat een aantrekkelijk alternatief, de Connect–Respond–Trust-Accelerate cyclus. Met in het midden, in hoofdletters, het woord WHY. Vrij naar Simon Sinek (Begin met het Waarom) en onze Nederlandse Wouter Hart (Verdraaide organisaties): wat is de bedoeling van onze organisatie, wat zijn de missie en de visie?

Vanwege mijn dagelijkse praktijk hebben de fenomenen onzekerheid en risico in de singulaire wereld mijn speciale belangstelling. De auteurs wijden één van de twintig hoofdstukken volledig aan strategisch risicomanagement. Dit is meer dan ooit van belang voor juist het hoogste management in organisaties. Niet om alle risico’s buiten de voordeur te houden, zoals de auteurs dat noemen. Vergeet dat maar. Wel om de binnengekomen risico’s serieus aan de keukentafel te bespreken. En ze het liefst, door risicodeling of –overdracht, weer snel via de achterdeur te laten vetrekken.

Net als de PDCA-cyclus heeft ook risicomanagement in het exponentiële tijdperk een nieuwe invulling nodig. Niet dat de fundamentele risicostappen moeten worden vervangen, wel de wijze waarop ze worden uitgevoerd. Bijvoorbeeld door meer gebruik te maken van scenarioanalyses, Big Data en early warning systemen. Het expliciet maken van risico-toleranties is een kernvoorwaarde, om überhaupt met de vele onzekerheden om te kunnen gaan. Dit betekent waarschijnlijk aan de slag met de organisatiecultuur.

Samenvattend, Management in Singularity is een ongewoon sterk boek. Goed geschreven, compact én met diepgang. Aan het eind van elk beknopt hoofdstuk staan enkele scherpe vragen, waardevol voor elk managementteam. Het gaat immers direct over ons in onze toekomst, waar we al midden in zitten. Bewustwording daarvan is slechts een eerste stap. Er (heel) anders door gaan managen is het onvermijdelijke gevolg. Dit boek biedt je heel veel om een exponentieel goede manager te worden.

Dr. Martin van Staveren adviseert organisaties over omgaan met risico’s en onzekerheden. Zijn missie is om daarmee effectiviteit en welzijn binnen en buiten organisaties te vergroten. Martin is ook kerndocent aan de postacademische masteropleidingen Risicomanagement en Public Management, Universiteit Twente. Begin 2015 verscheen zijn boek Risicogestuurd werken in de praktijk bij uitgever Vakmedianet.