Beslissen in een VUCA wereld is de titel van zo’n recent verschenen boek. De auteurs zijn Isabelle Hoebrechts en Ann Caroline Roymans, beide geworteld in de neuro-cognitieve wereld. Die van de werking van ons brein, waarbij neurowetenschap en cognitieve psychologie samenkomen. Het boek spoort aan om een zogenoemd hightech brein te kiezen, om daarmee effectiever om te kunnen gaan met die prikkels en verleidingen die de VUCA wereld ons 24/7 biedt. Iets om gek van te worden, of in elk geval goed gestrest van te raken.
Het boek heeft vier delen. Die zijn niet gewijd aan elk van de vier VUCA woorden, maar aan onderwerpen als ‘Ken je brein’ en ‘Ken je zelf’. De delen bevatten hoofdstukken als ‘Ontmoet de vier hoofdpersonages in je brein’ en ‘Stress, als je interne Boeddha ontwaakt’. Om met die laatste te beginnen, ik heb ernaar gezocht, in het boek en in mezelf. En ben de interne Boeddha niet tegengekomen. Tekenend voor het boek, wat ik ga toelichten.
Na de beschrijving van onze vier soorten hersenen, helder en met scherpe illustraties, verdwijnt de diepgang uit het boek. De genoemde interne Boeddha verschijnt plotseling op bladzijde 32, zonder enige toelichting. VUCA komt, na letterlijk twee zinnen in de introductie van het boek, pas in deel vier enigszins aan bod. En ook daar ontbreekt elke nadere uitleg van de o zo betekenisvolle woorden volatiel, uncertain of onzeker, complex en ambigue. Evenals wat concrete voorbeelden, waarbij VUCA ons parten speelt, of juist kan helpen. De VUCA uitleg op Wikipedia is uitgebreider.
Het grootste deel van het boek gaat over de vele prikkels, waar we door de sociale media en alle andere connectiviteit vrijwel continu mee te maken hebben. En hoe daar door meer bewustzijn en zelfcontrole mee om te gaan. Besluitvorming wordt onderscheiden in automatisch en doordacht, waarbij de laatste benadering volgens de auteurs de voorkeur heeft. Ook al staat die haaks op de snelheid van de VUCA wereld. Ook wordt ingegaan op de vaak dominante rol van hardnekkige overtuigingen. Die kunnen immers best achterhaald zijn in de VUCA wereld. Jezelf regelmatig de vraag ‘Is dat wel zo?’ stellen kan daarbij helpen. Een goede tip.
Om te kunnen besluiten zonder angsten – en wie wil dat niet? – wordt verwezen naar het boek IK2 van klinisch neuropsycholoog Margriet Sitskoorn. Dat hadden de auteurs voor mij beter achterwege kunnen laten. In mijn neo-limbische brein werd namelijk onmiddellijk de kracht van dát boek opgeroepen. Meer diepgang, met vele concrete tips om daadwerkelijk je brein te trainen. Bijvoorbeeld door regelmatig buiten je comfortzone te treden. Isabelle Hoebrechts en Ann Caroline Roymans adviseren dat eveneens, alleen blijft het ook dan te makkelijk en vrijblijvend. Minstens één keer per dag een korte pauze inlassen, om bijvoorbeeld mindful een kopje thee te drinken, ik betwijfel sterk of dat me nu beter doet beslissen in de VUCA wereld. Zo noemt Sitskoorn niet alleen de woorden mediatie en mindfulness, ze legt ze ook uit en geeft praktische tips om het zelf te doen. Ik spreek uit eigen ervaring als ik roep: ‘Dat werkt!’
Samenvattend, ik loop niet over van enthousiasme over Beslissen in een VUCA wereld. Maar misschien waren mijn verwachtingen gewoon te hoog. Het boek geeft immers helder inzicht in het functioneren van verschillende delen van ons brein en nodigt uit tot gedegen zelfreflectie. Bijvoorbeeld om in je besluiten onderscheid te maken tussen echt zelf willen of eigenlijk van anderen moeten. Absoluut waardevol, in een wereld vol commercieel getinte verleidingen. En dan kom ik weer uit op de vraag uit mijn inleiding: VUCA, snelle verkooptruc of gaat het verder? Het gaat inderdaad verder, maar voor mij niet ver genoeg.
Dr. Martin van Staveren adviseert organisaties over anders omgaan met risico’s. Zijn missie is om daarmee effectiviteit en welzijn te vergroten, binnen én buiten organisaties. Martin is ook kerndocent aan de executive masteropleidingen Risicomanagement en Public Management, Universiteit Twente. Begin 2015 verscheen zijn boek Risicogestuurd werken in de praktijk bij uitgever Vakmedianet.
Over Martin van Staveren
Martin van Staveren is adviseur, auteur, docent en spreker. Hij ontwikkelde het gedachtegoed voor risicoleiderschap. Met zijn bureau VSRM helpt hij organisaties doelgericht om te gaan met risico’s én kansen in complexe situaties. Hij is auteur van Risicogestuurd werken (2015), Risicoleiderschap (2018), Iedereen Risicoleider (2020) en Risicodialoog (2023).
