De computer en route

Dit boek is een vervolg op 'Grepen uit de Geschiedenis van de Automatisering' dat in 1992 en in 1995 is uitgebracht en na te zijn uitverkocht niet meer is verschenen. In 2017 heb ik besloten om deze geschiedenis, mede op verzoek van anderen, een vervolg te geven en wel onder dezelfde titel. Tegelijkertijd zijn in de oorspronkelijke tekst aanpassingen en aanvullingen gedaan, waar dat nodig was.

Het Woord vooraf van de oorspronkelijke uitgave startte met het volgende. De komst van de eerste computers luidde het begin in van de moderne geschiedenis van de automatisering; een geschiedenis die al weer enige decennia van de twintigste en eenentwintigste eeuw bestrijkt. Maar daarbij dient wel te worden bedacht dat er ook een oude geschiedenis van de automatisering is, die teruggaat tot de Middeleeuwen en zelfs ver daarvoor. Omdat de mens altijd getracht heeft het rekenen en het beheer van verzamelingen te ondersteunen met technische hulpmiddelen, zijn door de eeuwen heen talrijke, vaak heel ingenieuze hulpmiddelen bedacht.

De wens steeds nauwkeuriger natuurkundige en boekhoudkundige aspecten te kunnen beschrijven én het menselijk vernuft hebben ertoe geleid dat steeds beter toepasbare methoden en technieken zijn gerealiseerd. Uitgedrukt in tijd bestrijkt de oude geschiedenis een periode die vele malen langer heeft geduurd dan de periode waarin de moderne computer zich wist te ontwikkelen. Die lange periode kenmerkt zich door vele uitermate boeiende ontwikkelingen die in veel gevallen als voorlopers zijn te beschouwen van de denkwijzen en technische producten van dit moment.

Om die reden wordt in dit boek met betrekking tot het begrip automatisering geen onderscheid gemaakt tussen de periode waarin het begrip 'automatisering' gemeengoed is geworden en de periode waarin men andere termen gebruikte bij het ontwikkelen en toepassen van allerhande middelen. Deze benadering is min of meer te vergelijken met de Engelse aanduiding history of computing dat alles op rekengebied en bijbehorende hulpmiddelen omvat.

Over die lange automatiseringsperiode zijn inmiddels vele boeken en artikelen verschenen. Toch blijft veel van het beschrevene min of meer verborgen, zeker in Nederland. Het beperkt zich meestal tot een aantal vaak herhaalde hoofdlijnen waarin steeds weer dezelfde personen en dezelfde apparaten worden genoemd. Kennelijk is het niet zo eenvoudig om tot de omvangrijke buitenlandse literatuur door te dringen om een wat breder beeld te krijgen. Tot de onmogelijkheden behoort dat zeker niet. Wel zal men dan niet zelden met veel technische details worden geconfronteerd die niet altijd even gemakkelijk te begrijpen zijn.