Historische atlas van misdaad en straf

HOOFDSTUK 1 MISDADEN WORDEN IN EIGEN KRING BESTRAFT (TOT 1570) 16
1 De oudste cold cases. Veenlijken 21
2 Gruwelijke straffen bij de Germanen. Criminaliteit als familiezaak 23
3 De wetten van de Barbaren. Fries recht en de Franken 24
4 Proeven en godsoordelen. Omgekeerde bewijslast 27
5 Strafrecht op het platteland. Eigenrichting en hofrechtspraak 28
6 Overheid als passieve rechter. Het accusatoire proces 31
7 Van daad naar schuld. Overheid wordt aanklager 32
8 De kerk als rechter. Geestelijke rechtspraak 34
9 Eigen baas binnen de stadsmuren. Praktisch strafrecht 37

HOOFDSTUK 2 STRAFRECHT WORDT OVERHEIDSTAAK (1570 – 1795) 38
10 Liever ‘olde vrijheden’ dan wetboeken. Politici, juristen en het strafrecht 43
11 Professionele en amateur boevenvangers. Schouten, rakkers en schutters 44
12 Duimschroeven, tangen en toortsen. Recht van de pijnbank 47
13 Zoveel misdadigers, zoveel rechters. Mijne heeren vanden gerechte 48
14 Strafrecht als amusement. Schand- en lijfstraffen 50
15 Galgenvelden als horrortheaters. Strafverzwaring van de doodstraf 55
16 Dokter en beul. De scherprechter, ‘meester van den scherpe swaerde’ 57
17 Tucht- en dolhuizen. De eerste gevangenissen 58
18 Tot afschrik van alle andere honden. Dieren voor de rechter 61
19 Hoe kom je van je politieke tegenstanders af? Hoogverraad 63
20 Omgang met de duivel. Heksenprocessen 64
21 Misdadige vrouwen. Overlevingsstrategie van alleenstaande vrouwen 67
22 Zedenmeesters in de pruikentijd. Sodomieprocessen 69
23 Landlopers, bedelaars en ‘heidens’. Gespuis op het platteland 71
24 Asiel in de vrijsteden en vrije heerlijkheden. Een binnenlandse vlucht naar het buitenland 73

HOOFDSTUK 3 AFSCHEID VAN EEN BARBAARS VERLEDEN (1795 – 1850) 74
25 Weg met de pijnbank en het galgenveld. Galgenvelden opgeruimd, tortuur afgeschaft 79
26 Overtredingen, wanbedrijven en misdaden. De Franse strafwet 81
27 Ons recht op Franse leest geschoeid. Strafrecht op z’n Frans 83
28 Dienaar van de koning of van het recht? Het Openbaar Ministerie 85
29 De valbijl van de guillotine. Onthoofding door een machine 86
30 Plattelandspolitie. Koninklijke Marechaussee 88
31 Armoede en criminaliteit als migratiegrond. Strafkoloniën 91
32 Zedelijke Verbetering der Gevangenen. Jeugd- en vrouwentuchthuizen 93

HOOFDSTUK 4 HUMANER STRAFRECHT (1850 – 1940) 94
33 Eenzame opsluiting. Het cellulaire stelsel 98
34 Bromsnor en andere veldwachters. De gemeentewet en het rijkspolitiebesluit van 1851 100
35 Opsporing verzocht. Het Bertillonagesysteem 103
36 ‘Tegen geeseling en brandijzers’. Weg met de schand- en lijfstraffen 105
37 Afschaffing van de doodstraf. Levenslange gevangenisstraf 107
38 Mensenhandel onder de noemer slavernij. 1863-1873 109
39 Zijn ‘criminelen’ een apart soort mensen? De Hollandse Lombroso 111
40 Eindelijk een nieuw Wetboek van Strafrecht. Koepelgevangenissen 112
41 ‘Gansch het raderwerk staat stil, als uw machtige arm het wil’. Stakingsrecht voor ambtenaren 115
42 Bestraffen en heropvoeden. Jeugdstrafrecht 117
43 Van liefdadigheid naar toezicht. De veranderende rol van reclassering 119
44 Nederland al lang een narcostaat. Winstgevende opium 121
45 Ter beschikking van de regering. Psychopatenwet 123

HOOFDSTUK 5 MODERNE CRIMINALITEIT (1940 – NU) 124
46 Voor de Duitse rechter. Landesgericht en Obergericht 129
47 Afrekenen met de oorlog. Bijzondere rechtspleging 131
48 Beschaafder dan gedacht. Moord en doodslag 132
49 Pieter Baan en de Utrechtse school. Naoorlogse criminologie 135
50 Bajes, hotel of inrichting? De moderne gevangenis 136
51 Vrijheidsstrijder of terrorist? Naoorlogs terrorisme 138
52 Van preuts tot bijna alles mag. Zedenwetgeving 141
53 Alternatieve straffen. Taakstraffen en HALT 143
54 Nederland gedoogland. Harddrugs en softdrugs 144
55 Zelf beslissen over leven en dood. Abortus en euthanasie gedoogd 147
56 Briefgeheim en cybercrime. Opkomst van computer- en internetcriminaliteit 149
57 Terug naar de Germanen. Meer aandacht voor slachtoffers 151
58 In het hele land één oom agent (m/v). Naar een regionale en nationale politie 153
59 Einde aan klassenjustitie en vriendjespolitiek? Witteboordencriminaliteit aangepakt 155
60 Beeld en werkelijkheid. Een beschaafd land, met georganiseerde misdaad 156

MISDAAD EN STRAF IN CIJFERS EN TRENDS 158
De eerste statistische onderzoeken naar criminaliteit 158
Langetermijntrends in moord en doodslag, 1350 – nu 161
Ontwikkelingen in het aantal gedetineerden, 1837 – nu 163
Trends in moord en doodslag, 1911 – nu 165
Trends in naoorlogse criminaliteit, 1950 – nu 167

Verder lezen 168
Verder kijken 172
Verder zoeken 174
Verantwoording van illustraties 175