Praktijkboek Intellectuele Eigendomsrechten in het bouwrecht

1 Introductie Intellectuele Eigendomsrecht in het bouwrecht 1
1.1 Inleiding 1
1.2 Benadering van IE-rechten in deze publicatie 2
1.3 Overzicht van Intellectuele eigendomsrechten (IE-rechten) 3
1.4 Ratio van IE-rechten 4
1.4.1 Maatschappelijke betekenis van IE-rechten 5
1.5 Structuur van de IE-wetgeving 7
1.6 Grensoverschrijdend karakter 8
1.7 Rol van IE-rechten in de bouw: een kort overzicht 9
1.8 De rol van het klassieke auteursrecht in de bouw 10
1.8.1 Exploitatierechten en persoonlijkheidsrechten 11
1.8.2 Fasen in het bouwproces en auteursrechten 12
1.9 Rol van tekeningen- of modellenrechten en octrooirechten in de bouw 13
1.9.1 Tekeningen- of modellenrechten 14
1.9.2 Octrooirechten 14
1.9.3 Auteursrecht, modellenrecht en octrooirecht in de praktijk: KOZ/Adinco 16
1.9.4 Fasen in het bouwproces en tekeningen- of modellenrechten en octrooirechten 17
1.10 Rechten op data 17
1.10.1 Rol van data in het bouwproces 18
1.10.2 Rechten op data en het databankenrecht 20
1.10.3 Fasen in het bouwproces en databankenrecht 21
1.11 Het aanbestedingsrecht en verschillende algemene voorwaarden in relatie tot IE-rechten 22
1.12 Slot 22
2 De ontwikkeling van het auteursrecht van architecten in de bouw 23
2.1 Inleiding 23
2.2 Het Europees en internationaal kader voor het auteursrecht van architecten 24
2.3 Het nationaal wetgevend kader voor de rechtspositie en het auteursrecht van architecten 28
2.3.1 Rechtspositie van de architect 28
2.3.2 Auteursrecht van de architect, de werktoets 29
2.4 Exploitatierechten 33
2.4.1 Inleiding op exploitatierechten 33
2.4.2 Openbaar maken 35
2.4.3 Verveelvoudigen 36
2.4.4 Beperkingen aan het auteursrecht 39
2.5 Morele rechten/persoonlijkheidsrechten 41
2.6 Zelfregulerend auteursrecht: DNR 2011 als regulerend kader 48
2.6.1 Auteursrechten in DNR 2011 48
2.6.2 Afwijkingen van DNR 2011 51
2.7 Afsluiting van dit hoofdstuk en blik op de toekomst 53
3 Tekeningen- of modellenrecht in relatie tot het bouwrecht 63
3.1 Inleiding 63
3.2 Wat wordt verstaan onder tekening of model? 63
3.2.1 Uiterlijk 64
3.2.2 Voortbrengsel 64
3.2.3 Nieuw en eigen karakter 67
3.2.4 Beschikbaarstelling voor het publiek 68
3.2.5 Samenloop met auteursrechtelijke bescherming 70
3.3 Verkrijging van het recht: deponeren van een model of tekening 71
3.3.1 Rechthebbende 72
3.3.2 Benelux-depot 72
3.3.3 Deponeren (niet) geregistreerd Gemeenschapsmodel 73
3.3.4 Internationaal depot 73
3.3.5 Samenloop van depots 74
3.3.6 Geldigheidsduur 74
3.4 Inhoud en omvang van het recht 75
3.4.1 Andere algemene indruk 76
3.4.2 Gebruik en beschermingsomvang 76
3.4.3 Eigen karakter en beschermingsomvang 76
3.5 Beperkingen van het uitsluitende recht 77
3.5.1 Beperking van het uitsluitend recht (art. 3.19 BVIE) 77
3.5.2 Voorgebruik (art. 3.20 BVIE) 78
3.6 Nietigheid en verval 79
3.6.1 Nietigheid 79
3.6.2 Verval 80
3.6.3 Omvang nietig- en vervallenverklaring en de vrijwillige doorhaling 80
3.7 Afbakening van het Octrooirecht: Techniek-restrictie 80
3.8 Handhaving 82
3.8.1 Nevenvorderingen 83
3.9 Slot 83
3.10 Overzicht relevante wet- en regelgeving 84
4 Octrooirecht en nieuwe technische ontwikkelingen 85
4.1 Inleiding 85
4.2 Introductie van het octrooirecht 87
4.2.1 Functie en achtergrond 87
4.2.2 Rechtsbronnen 87
4.2.3 Het Europees Octrooiverdrag (EOV) 88
4.3 Juridisch kader 89
4.3.1 Object van bescherming 89
4.3.2 Octrooiverlening 94
4.3.3 Eén aanvraag en één verleningsprocedure onder het EOV 96
4.3.4 Rechthebbende 97
4.4 Inhoud van het octrooirecht 99
4.4.1 Voorbehouden handelingen 99
4.4.2 Beschermingsomvang 100
4.5 Handhaving van het octrooirecht 102
4.6 Beschermingsduur van het octrooi 103
4.7 Aantasting van het octrooi 103
4.8 Licenties 105
4.9 Octrooi in de bouw 106
4.9.1 Relevantie octrooirecht in de bouw 106
4.9.2 Een voorbeeld: constructie voor het monteren van schuifdeuren 106
4.9.3 Octrooi in de bouw: digitalisering en innovatie 111
4.10 Conclusie en blik op de toekomst 112
5 Bescherming van dataverzamelingen onder het IE-recht 121
5.1 Inleiding 121
5.2 Wat is data en wat zijn de toepassingsmogelijkheden? 122
5.2.1 Onderscheid data en informatie 122
5.2.2 De toepassingsmogelijkheden en het nut van data 122
5.3 Bescherming van data in het vermogensrecht: goederenrecht en
verbintenissenrecht 123
5.3.1 Data en het goederenrecht en verbintenissenrecht 124
5.4 Bescherming van dataverzamelingen onder het IE-recht 125
5.4.1 Achtergrond 125
5.4.2 De Databankenrichtlijn 126
5.4.3 De definitie van het begrip ‘databank’ in de Databankenrichtlijn 127
5.4.4 Implementatie van de Databankenrichtlijn in de Auteurswet en de Databankenwet 130
5.5 Bescherming van databanken onder het auteursrecht 130
5.5.1 Beschermingscriterium in de Auteurswet 131
5.6 Bescherming van databanken onder het databankenrecht 132
5.6.1 Beschermingscriterium in de Databankenwet 133
5.6.2 ‘Verkrijging, controle of presentatie’ 133
5.6.3 In ‘kwalitatief of kwantitatief opzicht’ getuigen van een ‘substantiële investering’ 135
5.6.4 Waartegen is de databank beschermd onder de Databankenwet? 136
5.6.4.1 ‘Opvragen’ of ‘hergebruiken’ 137
5.6.4.2 ‘Substantieel’ en ‘niet-substantieel’ gedeelte 138
5.6.4.3 De ‘producent’ als rechthebbende van het databankenrecht 139
5.6.4.4 De rechtmatige gebruiker 140
5.7 Vertaling van het databankenrecht naar situaties in de bouw 141
5.7.1 Een BIM-model als databank in de zin van de Databankenrichtlijn? 141
5.7.2 Bescherming van een BIM-model onder de Auteurswet 141
5.7.3 Bescherming van een dataverzameling van een smart building of een smart city onder de Auteurswet 142
5.7.4 Bescherming van een BIM-model onder de Databankenwet 143
5.7.4.1 Creëren of verkrijgen, controle en/of presentatie 144
5.7.4.2 Substantiële investering in BIM-model 145
5.7.4.3 Aanknopingspunten jurisprudentie over de substantiële investering 145
5.7.4.4 Gevolgen bescherming onder de Databankenwet 150
5.7.5 Samenvatting: bescherming van BIM-modellen of andersoortige dataverzamelingen in het ontwerp- en bouwproces mogelijk? 152
6 Het aanbestedingsrecht in relatie tot IE-rechten 153
6.1 Inleiding 153
6.2 Aanbestedingsrecht 153
6.2.1 Aanbestedingsrecht: definitie en doel 154
6.2.2 Beginselen van aanbestedingsrecht 155
6.2.3 De aanbestedingsprocedure 159
6.3 Uitzonderingen op de aanbestedingsplicht (1-op-1 gunnen) 164
6.3.1 Uitzonderingen op de aanbestedingsplicht 164
6.3.2 Overheidsopdrachten die slechts door een bepaalde ondernemer kunnen worden verricht 165
6.3.3 Aanvullende leveringen 169
6.3.4 Ex ante bekendmaking (art. 4.16 lid 1 Aw 2012) 171
6.4 IE-rechten in aanbestedingen 172
6.4.1 Voorschrijven geoctrooieerde oplossing 173
6.4.2 Toepassen (reeds) geoctrooieerde oplossing door de opdrachtnemer 175
6.5 Slotbeschouwing en blik op de toekomst 178
7 De borging van IE in verschillende contractsvormen en de betekenis van duurzaam bouwen en innovatie voor IE 189
7.1 Inleiding 189
7.2 De borging van IE-rechten in de verschillende bouwcontractvormen 189
7.2.1 UAV-GC 2005 196
7.2.2 Het bouwteam-model 199
7.2.3 De DBFM(O)-overeenkomst 201
7.2.4 Ketensamenwerking 203
7.3 Over de spanning tussen IE-rechten, duurzaam bouwen en innovatie 204
7.3.1 De rol van de architect bij de verwezenlijking van een duurzame en innovatieve bouwsector 204
7.3.2 De wijziging van een bouwwerk in een duurzame toekomst 206
7.4 Tot besluit: rechterlijke oordeelsvorming en hoe nu verder 213

Trefwoordenregister 215
Jurisprudentieregister 221