‘Dit boek had het eind van mijn carrière kunnen betekenen’

Het was even wennen. Geen afgeladen De Rode Hoed in Amsterdam, maar een webinar, in goede banen geleid door host en dagvoorzitter Ronnie Overgoor. Als een soort discjockey introduceerde hij de genomineerde auteurs, die hij op Zoom één voor één tevoorschijn toverde voor twee interviewsessies. De uitreiking van de prijs voor het Managementboek van het Jaar 2020 kende een heel eigen dynamiek. Het was niet anders: de coronacrisis gooide roet in het eten. Zoals de hele samenleving op dit moment met een nieuwe werkelijkheid te maken heeft, zag ook Managementboek zich genoodzaakt te improviseren, al zei directeur Philip van Coevorden er wel meteen bij dat de terugkeer naar De Rode Hoed dan maar volgend jaar moet plaatsvinden. Het eigen Managementboekengala is toch het hoogtepunt van het jaar voor deze niche van het boekenvak.

Angst als goede raadgever

De coronacrisis en de bijbehorende ongemakken waren natuurlijk ook het belangrijkste onderwerp tijdens de interviews. Volkskrant-journalist Huib Modderkolk, genomineerd voor zijn boek Het is oorlog maar niemand die het ziet, over alle bedreigingen van de digitale wereld, was met zichtbare tegenzin ingelogd op Zoom: het ineens zo populaire vergaderplatform mag dan gratis en gebruiksvriendelijk zijn, het bedrijf is niet echt zorgvuldig met de data die de gebruikers achterlaten. En dat is nu juist een van de waarschuwingen die Modderkolk in zijn veelgeprezen boek geeft. Het boek dat bergbeklimster Katja Staartjes maakte samen met Menno Boermans, Topteams – samen bergen verzetten, raakt ook aan de huidige crisis. In de parallellen die Staartjes ziet tussen bergbeklimmen en het leiden van organisaties gaat het nadrukkelijk ook over de extreme situaties waarin je kunt terechtkomen. En dan is angst helemaal geen slechte raadgever, zei Staartjes. ‘Het beste dat je op zo’n moment kunt doen, zowel tijdens een moeilijke beklimming als in het bedrijfsleven, is even stilstaan en goed nadenken over de volgende stap die je moet zetten. Je moet rustig blijven, zorgen dat je samen de juiste beslissing neemt en vertrouwen houden. Je hoeft niet altijd de top in gedachten te houden, op zo’n moment gaat het vooral om de volgende stap.’

Aanpassen aan de nieuwe situatie

De andere drie genomineerde auteurs raken eerder aan de crisis op langere termijn, hoewel Jo Caudron, schrijver van De wereld is rond, over de perfecte storm die de mondialisering en de technologische ontwikkelingen veroorzaken, terecht opmerkte dat zijn scenario voor 2030 door de coronacrisis misschien wel dichterbij is gekomen dan hij ooit kon vermoeden. Het grote gevecht, het boek van Jeroen Smit over opkomst en ondergang van Unilever-topman Paul Polman, gaat in feite ook over de verantwoordelijkheid die grote ondernemingen in deze tijd moeten nemen. ‘Dit is het eerste boek waarin ik zelf ook stelling heb genomen. En dat vond ik best eng’, erkende hij. De laatste genomineerde, Hans Wopereis, de enige die tijdens het webinar plaats had genomen voor zijn boekenkast, doet met zijn boek Bezieling werkt haast een moreel appel: hij vindt dat bezieling, de reden waarvoor je ’s ochtends uit bed stapt, leidend zou moeten zijn bij alle keuzes die je in je werkende leven maakt. ‘Alle organisaties en groepen mensen zouden dienstbaar moeten zijn aan de maatschappij. Naar mijn mening ontbreekt die universele waarde bij te veel organisaties.’

Digitaal vuurwerk

En toen verscheen Peter de Roode in beeld, voorzitter van de jury. Hij las geen uitgebreid juryrapport voor, zoals we gewend zijn, maar kwam snel tot de kern: de jury kende de prijs voor het Managementboek van het Jaar 2020 toe aan Jo Caudron voor zijn boek De wereld is rond. Caudron liet tegen de digitale achtergrond die hij had geïnstalleerd een spetterend vuurwerk ontsteken. Zijn vrouw kwam nog snel de trap opstormen met een fles champagne en twee glazen. ‘Ik had het totaal niet verwacht’, zei hij naderhand. ‘Ik had me inderdaad wel voorbereid, dat leek mij wel zo professioneel. Zeker in deze tijd moeten wij ons aanpassen aan de situatie.’

Het is een welkome onderscheiding, vervolgde Caudron. ‘Zeker in België is het heel goed ontvangen. Niet alleen bij mensen die het uit professionele overwegingen lezen, maar ook bij gewone lezers. Voor de quarantaine gaf ik toch al snel drie of vier lezingen per week. Twee weken voordat België in lockdown ging, kwam de Engelstalige editie uit. Het is jammer dat we de promotie voor dat boek hebben moeten stilleggen. Hopelijk dat deze prijs ervoor zorgt dat de aandacht in Nederland ook zal toenemen.’

En de winnaar is…

‘De wereld is rond van Jo Caudron deed ons met de ogen knipperen. Jo Caudron trok ons moeiteloos mee naar ‘zijn' wereld in 2030. Daarin hebben we de metastorm zoals hij die noemt overleefd en zijn we in staat gebleken er met zijn allen zelfs een positieve toekomst van te maken. Positief in wonen, werken, mobiliteit, duurzaamheid, onderwijs, noem maar op. Deze auteur schuwt de grote thema's niet, weet zeer helder te duiden wat er momenteel in de wereld gaande is en smeedt vervolgens een volstrekt authentiek en vooral optimistisch toekomstplan.
Caudron steekt met zijn boek werkelijk zijn nek uit én doet ons geloven in een betere wereld die zomaar binnen handbereik lijkt. Om te gaan wonen, werken, studeren en recreëren in de urban villages die hij schetst, tekenen wij graag morgen in. Een economie die niet meer is gebaseerd op (veel) spullen en bezit, maar op gebruik en oplossingen. Doe ons die maar graag! Groei en vooruitgang voor iedereen, maar wel op een fundamenteel andere manier. Een utopie? Lees dit boek en prove him wrong zouden we zeggen.
Houdt dat optimistische toekomstbeeld ook stand, nu we plotsklaps zijn beland in een storm die het boek niet vermeldt, namelijk die van een wereldwijde bedreiging van onze gezondheid? Wij vroegen het onszelf als jury even kritisch af. Wij durven te stellen dat in ‘de wereld van Caudron’ een virus minder snel en gemakkelijk om zich heen had kunnen grijpen. Simpelweg omdat we dan al meer lokaal zouden leven, ons minder zouden verplaatsen, omdat wonen, werken, leren en ontspannen zich zouden concentreren in kleinere gemeenschappen. Werken vanuit huis was al lang normaal. En die schonere lucht die we nu meemaken? Die hadden we al jarenlang gehad. Problemen met de voedselvoorziening? Waarschijnlijk voor een groot deel ondervangen door lokale productie. Bedrijven massaal in de problemen? Waarschijnlijk stukken minder als we al op grote schaal zouden zijn overgestapt op een nieuw economisch model: waarin we betalen voor gebruik en oplossingen. En dat abonnement loopt gewoon door. Wij durven zelfs te hopen dat de crisis waarin we ons momenteel bevinden, ons met grote stappen dichterbij Caudron’s wereld anno 2030 gaat brengen. Kortom, wat ons betreft doorstaat De wereld is rond ook de tand van deze vreemde tijd.’

Aldus de jury.

In het kort

Topteams

In Top Teams – Samen bergen verzetten van Katja Staartjes en Menno Boermans (die de werkelijk schitterende foto’s in dit boek voor zijn rekening nam), word je meegenomen op een klimexpeditie, waarbij de management- en teamlessen die worden beschreven net zo goed gebruikt kunnen worden in een kantoorbaan

Het boek bestaat uit zes fasen met elk drie pijlers: expeditie (doel, koers, voorbereiding), team (teamgrootte, teamprofiel, regie), basiskamp (energie, vertrouwen, communicatie), beklimming (leiderschap, samenwerken, teamontwikkeling), top (commitment, veerkracht, grenzen), en afdaling (succes vieren, reflectie, groeipad).

De managementlessen die in dit boek aan de orde komen, zijn niet nieuw, maar de impact van een ‘fout’ – of het nu een verkeerde beslissing of een niet goed functionerend team is – is tijdens de beklimming van een ‘achtduizender’ zoals de Mount Everest, wel veel groter en kan het verschil tussen leven en dood betekenen. Juist dat maakt dat je ontzettend meeleeft met Katja en haar klimteams in dit boek. Door de aansprekende verhalen blijven de bijbehorende lessen langer hangen (respectievelijk: accepteer hulp, blijf positief, vier je succes op een goed moment, denk aan de afronding).

In tegenstelling tot een aantal andere managementboeken is in dit boek sprake van maar een casus, namelijk de expedities van Katja zelf. Sterk hieraan is dat de auteur ook zeker niet te beroerd is om voorbeelden van haar eigen falen als leider te geven.

Het boek is heel mooi uitgevoerd met schitterende foto’s. Deze zijn voorzien van een toepasselijke quote of les, die ook weer heel goed bij het onderwerp van het betreffende hoofdstuk past.

Het is oorlog maar niemand die het ziet

Niet voor niets start het boek Het is oorlog maar niemand die het ziet van Huib Modderkolk met een bijeenkomst in 2015 van de hoofden van de veiligheidsdiensten met Rutte, waarin deze wel de noodzaak van actie onderschrijft, maar er geen geld voor beschikbaar stelt. Onderschatting? Een cruciale fout?

Cyberveiligheid is vaak een moeilijk begrip. De auteur heeft een ongelofelijk knappe prestatie geleverd om deze behoorlijk technische problematiek bijzonder helder en vrij van jargon op te schrijven. Dit boek is daardoor voor iedereen makkelijk te lezen, hier hoef je geen IT-kennis voor te hebben. Het leest als een thriller, inclusief cliffhangers.

De auteur beschrijft een aantal bekende en minder bekende anekdotes én de diverse onderzoeken die hij deed, en eindigt met een waarschuwing. Het gaat daarbij om bedrijven (KPN, Diginotar, Belgacom) die gehackt zijn voor hun intellectuele kennis, overheden, maar ook cruciale nutsvoorzieningen. En de auteur zelf is vermoedelijk ook slachtoffer, hij beschrijft dit erg beeldend. Dit boek kan het inzicht in en de zorgen over beveiliging concretiseren, waardoor er druk op de overheid kan worden uitgeoefend om aandacht en geld te besteden aan cyberkennis en beveiliging. Uit het boek wordt ook duidelijk dat er veel internationale samenwerking is, maar ook dat de diensten elkaars bedrijven en overheden hacken.

De auteur gebruikt een vertelstijl die niet helemaal chronologisch is, hij maakt regelmatig uitstapjes naar het verleden, om verbanden te leggen of achtergronden te verduidelijken. Dit maakt het boek af en toe wat moeilijk te volgen. Maar de boodschap wordt wel duidelijk: pas op voor hacking, je ontkomt er niet aan!

Het grote gevecht

Het grote gevecht van journalist Jeroen Smit gaat over het gevecht van Paul Polman om binnen Unilever zijn duurzaamheidsambities te combineren met hoog rendement. Maar nog meer lijkt het te gaan om het gevecht om duurzaamheidsinitiatieven op grote schaal wereldwijd uit te voeren, waarbij mensen verschillende visies hebben. De een vecht voor het idee dat bedrijven rendement en duurzaamheid moeten combineren, de ander vindt dat duurzaamheid voor gaat, en weer een ander meent dat bedrijven rendement moeten maken.

Met de ondertitel ‘& het eenzame gelijk van Paul Polman’ verwacht je dat Polman bijna verheerlijkt zou worden. Dat is niet zo. Veel hoofdrolspelers en figuranten geven aan hoe lastig het was om met Polman samen te werken. ‘Hij luistert niet’ is een veelgehoorde klacht. Heel mooi wordt omschreven hoe Polman steeds meer op een priester begint te lijken, die preekt. Een soort ‘environmental Jesus’. Ook wordt heel duidelijk hoe hij steeds meer naar het gezelschap van wereldleiders trekt en steeds minder aandacht heeft voor de operationele beslommeringen van Unilever. Zijn ‘gelijk’ is niet zo eenzaam als het lijkt. Zijn wereldleidersgezelschap is het volledig met hem eens. Maar ook binnen Unilever zijn er heel veel die volledig achter Polman en zijn visie staan. Hij geeft deze mensen alleen veel te weinig steun, ze moeten zelf maar uitzoeken hoe ze het voor elkaar krijgen.

Dit boek is duidelijk gebaseerd op zeer veel interviews, waarbij aangetekend dat de auteur zijn bronnen niet prijsgeeft. Dit maakt de diverse perspectieven zeer persoonlijk en het boek extra goed leesbaar.

Bezieling werkt

Hans Wopereis heeft met Bezieling werkt een bijzonder boek geschreven. Hij durft het aan een managementboek te schrijven dat in essentie niet gaat over strategie en structuren, en ook niet over leiderschap en leiders, maar over het wezenlijke dat mensen en organisaties drijft. Noem het ‘waartoe wij op aarde zijn’.

Elke organisatie heeft haar eigen cultuur, haar eigen patronen. Elke organisatie schept haar eigen karma, dus hoe zorg je ervoor dat jouw cultuur lerend en dienstbaar blijft? Hoe smeed je met elkaar een geheel dat het individu niet dwingt tot aanpassing, maar juist aanspoort tot autonomie en uniciteit?

In dit boek staat de metafoor van de bron centraal om te duiden wat er speelt in de onderstroom van de organisatie. De acht bronnen van groei en ontwikkeling in organisaties die het aanreikt, zijn: bezieling, vertrouwen, kringbewustzijn, leiderschap, zelfonderzoek, verantwoordelijkheid, waarachtigheid, en ten slotte mededogen. Elke bron wordt in een apart hoofdstuk geduid, volop voorzien van voorbeelden uit de eigen praktijk én praktisch gemaakt door aan te geven wat je kunt doen als individu, als leidinggevende, en als organisatie.

Wopereis heeft een mooie schrijfstijl en put uit een keur van godsdiensten, traditionele verhalen en sprookjes om te laten zien dat (het zoeken naar) bezieling van alle tijden is. Zweverig? De vele voorbeelden en de concrete gedragingen waarmee elk hoofdstuk wordt afgesloten, houden het aards. Het is geen doorsnee managementboek. Modellen en quick fixes ontbreken. Maar deze auteur raakt je en zijn eigen bezieling klinkt in het hele boek door. Een boek met een waarachtige boodschap om nog lang op na te kauwen.

Jo Caudron: ‘Dit boek had het eind van mijn carrière kunnen betekenen’

De Vlaming Jo Caudron kreeg op 16 april de prijs voor het Managementboek van het Jaar 2020 voor zijn boek De wereld is rond. Door de coronacrisis niet zoals gebruikelijk tijdens het jaarlijks Managementboekengala, maar tijdens een goed bekeken webinar op Zoom.

Voor de verschijning van De wereld is rond had Jo Caudron, een van de digitale pioniers van Vlaanderen, al vijf boeken op zijn naam, vooral over praktischer onderwerpen zoals social media en de toekomst van de mediasector. Hij besefte dat de grote greep die hij in De wereld is rond doet goed zou kunnen vallen, maar ook dat hij er kwetsbaar door zou zijn. ‘Voordat ik ging schrijven, heb ik de opzet ervan met mijn collega’s van mijn adviesbureau Scopernia besproken. Ik heb gezegd: dit boek kan the end of my story betekenen. Wij werken voor grote corporates en het risico bestond dat zij zouden zeggen: wat is dit voor een hallucinant slecht boek? Dat was het einde van mijn carrière geweest. Gelukkig is de ontvangst goed geweest. Mijn uitgeefster Elisabeth Torfs zei dat het boek haar deed denken aan Yuval Noah Harari en Steven Pinker. Ik wil mijzelf niet vergelijken met die twee, maar het is wel mijn ambitie veel meer mensen te bereiken.’

Optimistisch

Toch wist hij al snel dat het boek goed valt bij het publiek, zowel bij liefhebbers van managementliteratuur als bij reguliere lezers. ‘Totdat België in lockdown ging, hield ik drie of vier presentaties per week. De reacties waren heel positief. Er zijn er tot nu toe bijna vierduizend van verkocht. De uitgeverij, Pelckmans Pro, is zeer tevreden. Ik heb meegemaakt dat mensen na een presentatie met een hele stapel de deur uitliepen, een boek voor elk gezinslid. “Je hebt me weer optimistisch gestemd over de toekomst”, kreeg ik te horen. Heel prettig, want vanuit die gedachte ben ik twee à drie jaar geleden ook begonnen met schrijven. Ik merkte dat ik zelf ook pessimistisch was over de toekomst, dus wilde ik onderzoeken met een scenario voor 2030 of dat gevoel gerechtvaardigd was.’

Twee weken voor de lockdown verscheen ook de Engelstalige editie, vooral om te verkopen tijdens evenementen waar Caudron als spreker zou optreden. Die blijven dus grotendeels in het magazijn liggen. ‘Daarom is deze onderscheiding zeer welkom’, zegt Caudron. ‘Het Managementboek van het Jaar wordt ook in België beschouwd als een instituut. En hopelijk breekt het boek nu ook door in Nederland.’

Connecting the dots

Met de titel, De wereld is rond, verwijst Caudron nadrukkelijk naar Thomas Friedmans boek De aarde is plat uit 2005. Dat betekent niet dat hij zich tegen de Amerikaan wil afzetten, zegt hij. ‘Eigenlijk verwijs ik pas aan het einde van mijn boek naar Friedman. Maar ik kijk wel anders aan tegen de gevolgen van de mondialisering en de technologische ontwikkelingen. Hij voorspelt een level playing field. Maar inmiddels is wel duidelijk dat de afstanden in een platte wereld ook veel groter zijn geworden. Denk aan de sourcing van de mondmaskers die nu zo hard nodig zijn. Die blijken wij helemaal niet meer zelf te kunnen maken. Als er iets fout gaat, zoals nu blijkt tijdens deze coronacrisis, dat heeft die platte aarde veel negatieve neveneffecten. We zijn niet meer in staat de dingen die wij echt nodig hebben lokaal te produceren, we zijn lokaal niet veerkrachtig en weerbaar. Warren Buffett heeft het wel eens over The Big One gehad, een gebeurtenis die alles op zijn kop zet. Welnu, die maken we nu mee.’

Feiten en donuts

Caudron verwijst in zijn boek meermalen naar andere invloedrijke auteurs, zoals Hans Rösling, auteur van Feitenkennis, en naar Kate Raworth, die recent furore maakte met De Donuteconomie. Hoe incorporeert hij die analyses in zijn eigen verhaal? ‘Ik lees zelf bitter weinig, moet ik erkennen. Ik doe geen klassiek bronnenonderzoek, ik absorbeer dingen, inzichten uit online bronnen, lang voor ze ooit in een boek of studie komen, en baseer daar dan mijn eigen verhaal op. Als iemand anders al een bepaalde verklaring voor een ontwikkeling heeft gegeven, ga ik dat niet nog eens doen. Daarom verwijs ik ruimhartig. Ik zie het als connecting the dots. Zo ga ik eigenlijk altijd te werk. Ik heb nu al het materiaal klaarliggen voor een nieuw boek, De wereld na corona.’

Toch is De wereld is rond niet alleen een filosofisch getinte verhandeling over hoe de wereld er in 2030 uit zou kunnen zien. Het kent ook een heel praktische kant, met het SUPERchange-model. ‘Met dat model probeer ik toch een beetje de consultant in mij te verkopen. In feite is het niet zo ingewikkeld, het model is common sense. SUPER staat voor see, understand, plan, enable en run. Eerst moet je zien wat er gebeurt. De volgende stap is: begrijp je het ook? Als je het begrijpt, kun je gaan plannen, dan krijg je houvast. En zo verder. De laatste twee hoofdstukken zijn inderdaad heel praktisch, daar kan iedereen zelf mee aan de slag.’