Modellen: de wereld een samengebalde catwalk

Net zomin als de vrouwelijke en mannelijke equivalenten staan de modellen uit de wereld van management & organisatie voor de werkelijkheid. Ze zijn in feite de paspop waar je de kleding omheen drapeert, een ijkpunt of opmaat voor verder ondernemen. In elk geval een momentopname, voor reflectie. Maar misschien moet je niet eens zo ver kijken, en modellen gewoon beschouwen voor wat het ook zijn: praktische handvatten om de werkelijkheid in beeld te krijgen en te ordenen. Een model is dan een vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid.

In elk geval heb je tegenwoordig een apart modellenboek nodig om in kaart te krijgen welke modellen er allemaal rouleren: strategiemodellen, logistieke modellen, inkoopmodellen, communicatiemodellen, enzovoort. En dan zijn er nog afgeleiden, bijvoorbeeld managementmodellen voor communicatie. Of modellen voor specifieke segmenten, bijvoorbeeld publiek management. En dat weer even los van de wat bredere scope van de businessmodellen. Hoewel ook hier de segmentatie enorm is. Van IT-driven via quality-driven, tot event-driven. (De term businessmodel wordt in de praktijk nogal eens verward met verdienmodel wat het dus pertinent niet is, een verdienmodel is slechts een klein radertje in de grote bedrijfsmachine. In dit licht is Businessmodellen. Focus en samenhang in organisaties van Dirk Houtgraaf en Marleen Bekkers een aanrader, enn boek dat helaas net buiten onze scope valt.) En tot slot zijn er specifieke modellen die een heel eigen modellenboek rechtvaardigen, bijvoorbeeld psychologisch modellenboek. Dat maakt de keuze voor deze meetlat bij voorbaat meer dan arbitrair. Toch loopt er een draad door de keuze, hoe dun ook. Gekozen is voor twee hardcore boeken over managementmodellen, met elk een eigen benadering, voor een afgeleid modellenboek, en tot slot een modellenboek rond een specifiek model.

101 Managementmodellen – Marijn Mulders
Het meest basale modellenboek is ‘101 managementmodellen’. Nu nog completer staat er in opvallend rood op de omslag, en dat verwijst naar het heuglijke feit dat er aan de eerste editie een aantal nieuwe modellen zijn toegevoegd. Misschien is de gekozen benadering ook debet aan het basale karakter van dit boek. De auteur heeft ervoor gekozen om naast modellen ook typische instrumenten op te nemen, en het lijkt erop dat hij omwille van de eenduidigheid in presentatie de wat zwaardere modellen op dezelfde wijze behandelt als de wat lichtere instrumenten. Het resultaat is in elk geval een buitengewoon praktisch naslagwerk dat het gehele managementspectrum van A (AAA Triangle) tot Z (Zeven-S model) belicht. Elk model kent dezelfde structuur in uitwerking (achtergrond, toepassing, resultaat, en aandachtsgebieden), en ook dit komt de toegankelijkheid enorm ten goede. Zonder meer een uitstekende toevoeging zijn de achterin het boek opgenomen indexen. Naar toepassing (welk model is voor wel vakgebied geschikt) en naar doel (modellen worden gecategoriseerd en er wordt aangegeven wat het model beoogt), en naar onderzoekstraject of adviestraject (in welk compartiment van het bedrijf en/of op welk niveau is het model bruikbaar). En zo heeft de gebruiker een beknopt maar vooral toegankelijk compendium in handen.

Niveau: gemiddeld
How to: hoog
Volledigheid: goed
Toegankelijkheid: goed

Het groot managementmodellenboek – Marcel van Assen, Gerben van den Berg & Paul Pietersma
Modellen helpen om de complexiteit van de werkelijkheid terug te brengen tot essentiële beslispunten. Op basis van die beslispunten is het management in staat om de bedrijfskoers wanneer nodig bij te stellen. Een model is dus uitdrukkelijk geen beeld van de werkelijkheid maar slechts een hulpmiddel om de werkelijkheid te lijf te gaan. Dat is in het kort de premisse van ‘Het groot managementmodellenboek’. Een boek dat zijn titel zonder meer eer aandoet. Maar liefst zeventig belangrijke modellen passeren de revue, van het 7-S model, de Balanced Score Card, de SWOT-analyse, benchmarking, scenarioplanning, veranderkwadranten, tot de cyclus van plan-do-check-act en de zes denkhoeden van De Bono. Elk model wordt bondig beschreven en in het eindoordeel wordt kort ingegaan op de voor- en nadelen van het model en eventuele valkuilen. Canon is misschien een groot woord maar het schurkt er wel tegenaan. Een aardigheid is dat de auteurs de modellen hebben gerangschikt naar toepassing, en wel: strategisch, tactisch, en operationeel. Deze rangschikking geeft in een klap een duidelijk soortelijk gewicht aan. Maar in deze onderverdeling schuilt ook een gevaar: lang niet is op voorhand altijd duidelijk op welk niveau de organisatie een probleem heeft, nog even los van het naakte gegeven dat ook niet iedereen zonder meer weet welk model nu welk probleem adresseert. Hoe veel bedrijven die worstelen met een breed marketingvraagstuk slaan automatisch het tactische gedeelte op en zoeken onder de ‘M’ van MABA analyse? Nog meer dan de titel doet dit boek zijn ondertitel recht: ‘70 essentiële modellen: inhoud, toepassing, analyse en referenties’. Misschien geen leesboek maar zeker wel een naslagwerk dat in directiekamer mag liggen.

Niveau: gevorderd
How to: gemiddeld
Volledigheid: goed
Toegankelijkheid: matig

Managementmodellen voor communicatie – Caroline Gehrels, Erik van Venetië & Jessie Thevenet
Dit boek (opgevolgd door Managementverhalen voor communicatie) is niet alleen interessant vanwege de aardig volledige collectie communicatiemodellen maar ook omdat het zo fijn de zoektocht naar een optimale presentatie laat zien. Na de inhoudsopgave waarin alle behandelde modellen worden voorzien van een label waarop de toepassing staat vermeld, volgt er een uitgebreide inleiding die de context schetst en het werkveld afbakent, gevolgd door een hele trits aan modellen, alfabetisch gerangschikt, afgesloten met een register waarin alle modellen naar categorie zijn onderverdeeld. Dus bijvoorbeeld analyse, relaties, reputatie, en strategie. Zodoende ontstaat er niets minder dan een fijnmazige matrix waarin een beetje communicatieprofessional zijn weg gemakkelijk kan vinden. Omdat dit boek net als het later verschenen ‘Het groot managementmodellenboek’ uit de Berenschot stal komt, vraag je je onwillekeurig toch af waarom deze indeling niet tot een soort standaard is verheven. Temeer omdat de presentatie van de afzonderlijke modellen wel navolging heeft gevonden: per model wordt kort uitgelegd wat het doet, vervolgens wordt aangegeven hoe je het model in de praktijk gebruikt (zonder in detail te treden), waarna wordt afgesloten met een kort commentaar waarin summier enige merites worden aangestipt. De titel rept nadrukkelijk van ‘managementmodellen voor communicatie’ en maakt die claim behoorlijk waar. Op die manier ontstijgt dit boek de eendimensionaliteit die veel communicatieboeken schijnen te moeten uitstralen en is dit boek ook voor de gemiddelde manager zeker van waarde.

Niveau: gemiddeld tot hoog
How to: gemiddeld
Volledigheid: voldoende
Toegankelijkheid: goed

Het Groot Coachingsmodellenboek – Hanno Meijer, Alexandra Lindner-de Mul, Anja Munters, Kees van Dijk, e.a.
Een op het eerste gezicht vreemde eend in de bijt. Niet alleen omdat hier een specifiek model (coaching) centraal staat maar ook omdat het in zijn uitwerking zo prettig volledig is. Per model geen beknopt overzicht en dito handleiding, maar een uitvoerig bespreking en toelichting van het type coaching. Eigenlijk heb je een met dit boek een bundeling van artikelen rond een thema in handen. Dus aan de strikte definitie van ‘modellenboek’ wordt hier voorbij gegaan. Maar toch ook hier de klassieke indeling. De verschillende modellen zijn keurig gegroepeerd naar het terrein dat de coach wil betreden, en dat heel praktisch. Die keuze is ook afgedwongen, omdat binnen dit werkveld de coach van eminent belang is, met andere woorden: het is de coach die bepaalt of een methode al dan niet werkt. En dat resulteert in een palet van invalshoeken: van doelgericht en praktisch tot aan therapeutisch en thema gerelateerd. Met als onvermijdelijk resultaat een tamelijk compleet boek dat ook letterlijk voor elk wat wils in petto heeft. De toegankelijkheid en overzichtelijkheid die wel eens wordt opgeofferd in het nobele sterven naar volledigheid en uitputtendheid, wordt gegarandeerd door het strakke format waarin de vijftig opgenomen modellen zijn vervat: welke coachvraag staat centraal, wat zijn de basisconcepten, hoe is het model ontstaan, en wat behelst het model precies. Elk ‘artikel0 wordt afgesloten met een opdracht, een casestudy, en een korte evaluatie waarin de voor en nadelen worden benoemd. Een feest van herkenning voor de ervaren coach, een feest van erkenning voor de gemiddelde manager.

Niveau: gemiddeld tot hoog
How to: hoog
Volledigheid: goed
Toegankelijkheid: goed