Over het naar huis sturen van turner Yuri van Gelder is vrijwel alles gezegd. Voor mij rest één conclusie: een typisch geval van verschillen in risicoperceptie. Lijden prestaties, reputaties en teamgenoten nu wel, nauwelijks, of niet onder dat nachtje doorzakken? Toen het ‘doorzak-risico’ was opgetreden, welke effect-reductie is dan optimaal? Terugsturen of ter plekke sussen? Tussen sporter en coach, en ook in de publieke opinie, bleek een gapend gat tussen ‘moet kunnen’ en ‘volstrekt ontoelaatbaar!’ Niet expliciet en tijdig uitgesproken perceptieverschillen, ze kunnen tot drama’s leiden.
Bij turner Epke Zonderland zat op het moment suprême een handleertje dwars. Hij verloor in de finale grip en smakte op de mat. Een tragische climax, na een jaar volop blessures en malheur. En toch vraag ik het me af: hoe kan het dat op zo’n cruciaal moment iets als een handleertje – al duizenden keren omgebonden – faalt? Sanne Wevers showde met haar fantastische ‘goud op de balk’ hoe je op één moment, na jaren voorbereiding, álles kan laten samenkomen. Mentaal en fysiek was ze al haar risico’s op de balk de baas.
Zeilster Marit Bouwmeester – ook goud – bewees in het lastige water aan de voet van de beroemde Suikerbroodberg háár vorm van risicosturing. Als enige deelnemer trainde ze de vier jaar voor de Spelen zo’n driehonderd dagen ter plekke. Zo leerde zij zichzelf zeer effectief omgaan met alle relevante omgevingsrisico’s als stromingen, golven en wind. Zij gelooft dan ook niet zozeer in de magie van talent. Wél in die van keihard voorbereiden. Een prachtig voorbeeld van leren beheersen wat je aan onzekerheden en risico’s kán beheersen.
Een laatste voorbeeld: de gouden marathonzwemmer Ferry Weertman en het finishbord uit de doe-het-zelfzaak. Een briljante vorm van risicobeheersing, in alle eenvoud. Wat zag zijn coach Marcel Wouda als hét toprisico na 10 kilometer zwemmen? In het woelige water met je hand het finishbord niet goed raken. Dus knutselde de coach, met materiaal voor een paar tientjes, zelf zo’n bord in elkaar. Tijdens de trainingen hing het aan een hengel boven het zwembad. Natuurlijk heeft Ferry Weertman eerst de perfecte race gezwommen. Maar volgens hem kan de opgebouwde ervaring met het zelfgemaakte bord, in de eindsprint met vijf andere zwemmers, wel eens beslissend voor het goud zijn geweest. Risicosturing kan eenvoudig blijven en hoeft niet duur ze zijn.
Presteren in de hedendaagse topsport betekent het optimaal leren combineren van vaardigheden en techniek, met naast fysieke vooral ook mentale fitheid. Dit is vergelijkbaar met veel uitdagingen waar managers en professionals in allerlei soorten organisaties dagelijks voor staan. Het belangrijkste verschil is dat de sporter slechts één doel heeft: de snelste zijn of de meeste punten halen. Terwijl veel organisaties juist een balanceer-act moeten uitvoeren tussen verschillende doelen, zoals financiën, klanttevredenheid en (patiënt)veiligheid. Toch laten de voorbeelden van al deze fantastische Nederlandse sporters zien, hoe je met een combinatie van creativiteit en doorzettingsvermogen veel risico’s voor kan blijven. Zo zijn de Spelen niet alleen om van te genieten, maar ook om van veel op te steken.
Dr. Martin van Staveren adviseert organisaties over anders omgaan met risico’s. Zijn missie is om daarmee effectiviteit en welzijn te vergroten, binnen én buiten organisaties. Martin is ook kerndocent aan de executive masteropleidingen Risicomanagement en Public Management, Universiteit Twente. Begin 2015 verscheen zijn boek Risicogestuurd werken in de praktijk bij uitgever Vakmedianet.
Over Martin van Staveren
Martin van Staveren is adviseur, auteur, docent en spreker. Hij ontwikkelde het gedachtegoed voor risicoleiderschap. Met zijn bureau VSRM helpt hij organisaties doelgericht om te gaan met risico’s én kansen in complexe situaties. Eerder schreef hij onder andere Risicogestuurd werken (2015), Risicoleiderschap (2018) en Iedereen Risicoleider (2020).
