Handboek procesbegeleiden voor teamcoaches - 'Praktische gereedschapskist'

Teamcoaching of procesbegeleiding is iets anders dan training. De groep waar je als begeleider mee werkt, is in ieder geval een team, wat bij een training lang niet altijd het geval is. En waar bij training het ontwikkelen van vaardigheden centraal staat, gaat bij teamcoaching om ontwikkelen van het team.

Het boek Handboek procesbegeleiden voor teamcoaches is met recht een handboek: heel praktisch en in stappen ingedeeld. ‘Wil je ons begeleiden bij onze teambuilding?' is een vraag die ik zelf regelmatig krijg. Graag natuurlijk, maar als startpunt voor de teamcoaching is zo'n vraag wel te beperkt. Zonder heldere opdracht zou het allemaal wel erg vrijblijvend blijven. Of je doet het nooit goed... Van der Schoor en Rookmaaker beschrijven vier dimensies die je kunt onderscheiden bij het verdiepen van zo'n vraag: het bestaansrecht van het team (hiervoor zijn wij bij elkaar), de inrichting (zo zijn wij georganiseerd), de dynamiek (zo werken wij samen) en de omgeving (dit is ons krachtenveld). Door op deze dimensies in te gaan, is het makkelijker om de ontwikkelopdracht van het team helder te krijgen. Om vervolgens met of zonder intake te komen tot een programma voor de bijeenkomst. Beide routes zijn mogelijk maar hebben hun eigen ‘gebruiksaanwijzing'.

Belangrijk bij procesbegeleiding is volgens de auteurs dat de dynamiek in het hier-en-nu altijd leidend is. Dat betekent dat je als begeleider moet weten in welke fase een team is (startend, strijdend, uitvoerend?) en dat je altijd oog hebt voor de autonome groepsdynamiek. Die kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat jij als begeleider ineens de gebeten hond kunt zijn, terwijl je geen flauw idee hebt wat je fout gedaan zou kunnen hebben. De gereedschapskist zit vol instrumenten met namen waar ik in eerste instantie een beetje van terugschrok, zoals de collectief of individueel ontschuldigende, openleggende of confronterende procesinterventie. Bij doorlezen blijkt het allemaal reuze mee te vallen: het zijn interventies die je kunt inzetten als het niet soepel loopt. Als de inhoudelijke discussie vastloopt, iemand zich storend gedraagt, team niet in beweging komt of als er persoonlijke aanvallen zijn op een groepslid of op jou als begeleider. De vraag is steevast: wat speelt er ‘onder de tafel', oftewel: op procesniveau? De interventies zijn helder beschreven en cases uit de praktijk van de auteurs brengen de theorie tot leven.

Hoe gebruik je dit handboek als procesbegeleider? ‘Mensen, even een time out' roepen als het niet soepel loopt en dan het boek uit je tas vissen? Als noodmaatregel zou dat zo maar kunnen (even op het toilet bladeren, zou ik zeggen). Maar je kunt ook de oefeningen uit het boek maken om je de materie eigen te maken en de zelftest doen waarmee je inzicht krijgt in jouw voorkeurstijl als procesbegeleider. Zo kom je beter beslagen ten ijs. De auteurs nodigen je in hun nawoord uit om het Handboek procesbegeleiden voor teamcoaches te gebruiken als hulpmiddel voor reflectie op je werk. Na de meeste hoofdstukken geven ze daarvoor reflectieopdrachten die daarbij behulpzaam zijn, met gerichte vragen over de begeleiding van teams. Zodat jij met (nog) meer succes en plezier kunt bijdragen aan de ontwikkeling van de teams die je begeleidt!