Het begrip 'antifragiel' omschrijft Taleb als het tegenovergestelde van fragiel. Door gebrek aan een goed woord is het gebleven bij dat raadselachtige en zelfbedachte woord 'antifragiel'. Fragiel betekent zoveel als kwetsbaar en in de ogen van Taleb zijn de meeste organisaties zeer fragiel. Fragiele organisaties gaan uiteindelijk failliet. Antifragiele organisaties hebben baat bij wanorde.
De vraag die Taleb zijn lezers voorhoudt en ook zelf beantwoordt is: wat is er de oorzaak van dat fragiele organisaties ten onder gaan? Allereerst rekent de auteur af met een hardnekkige mythe: hebzucht. De huidige crisis heeft niets van doen met hebzucht, aldus Taleb. Zijn redenering is dat hebzucht van alle tijden is en daarom niet de ernst van de huidige crisis kan verklaren.
Ik kan me in die bewering niet vinden (en geloof dus wel in deze mythe) en deel eerder de mening Tomás Sedláce die in zijn boek 'De economie van goed en kwaad' juist stelt dat de hebzucht door de eeuwen heen alleen maar erger is geworden.
Maar je hoeft 'Antifragile' niet meteen weg te leggen als je het met de auteur oneens bent. Hij komt met voldoende interessante informatie om je eigen mening aan te scherpen. Voor Taleb is een van de grootste veroorzakers van de crisis de afwezigheid van 'skin in the game': het ontbreken van persoonlijk financieel risico bij het werk. Een interessant punt. Als het goed gaat en mensen halen hun targets, worden ze er prima voor beloond. Maar als het tegenzit, blijft de straf vaak uit. Mensen moeten daarom verantwoordelijk worden gesteld voor wat ze doen en ze moeten de risico's persoonlijk voelen.
Een andere belangrijke reden waarom organisaties in fragiliteit blijven steken en het niet redden, is het top-down-beleid waar regeringen, universiteiten en organisaties zich aan schuldig maken. Dit 'beleid', door de auteur cynisch 'Sovjet-Harvard-misleidingen' genoemd, maakt veel kapot. 'Alles wat top-down is, maakt zwakker en blokkeert antifragiliteit.' Met 'Sovjet' wordt de gehele bureaucratie bedoeld en wordt niet alleen verwezen naar de voormalige Sovjet Unie. Organisaties zijn bureaucratieën geworden waar regels belangrijker zijn dan resultaten.
Met de keuze voor het merk 'Harvard' deelt deze voormalige beurshandelaar een flinke tik uit naar een van de meest prestigieuze universiteiten van de VS. Opmerkelijk, want Taleb is zelf als hoogleraar verbonden aan de Universiteit van New York. De tik die hij uitdeelt, dat het leren te gepland is en dat we de werkelijkheid niet enkel kunnen leren kennen via kennis, is niet nieuw, want door vele auteurs is hier reeds op gewezen (zie o.a. Henry Mintzberg met 'Managers not MBA's'). Het vormt echter een belangrijke schakel in het betoog van de auteur. Het punt dat Taleb maakt, is dat deze bureaucratische manier van leren een voorliefde heeft om fouten te voorkomen. In de fragiele Sovjet-Harvard organisaties zijn fouten uitingen van falen dat het liefst verdoezeld wordt.
Daarmee zijn we aangekomen bij een thema waar het gehele boek mee doordrenkt is: ethiek. Fragiele bedrijven hebben geen natuurlijke ethiek, zij gehoorzamen alleen de balanscijfers. Een beursgenoteerd bedrijf voelt geen schaamte of medelijden en kent geen eergevoel. Al deze tekortkomingen komen voort uit het ontbreken van 'skin in the game'. In fragiele organisaties zijn individuen teveel op zichzelf gericht en niet of nauwelijks op anderen. D
e boodschap van Taleb is dan ook om meer persoonlijk risico te nemen: 'Als je fraude ziet en je zegt er niets van, pleeg je zelf fraude', luidt zijn eerste ethische regel. Toeval of niet maar Dan Brown's 'Inferno' start met een vergelijkbare quote: 'De donkerste plekken in de hel zijn voorbehouden aan hen die zich afzijdig houden in tijden van morele crisis.' We zullen risico moeten nemen en als we dat doen, kan er sprake zijn van authenticiteit. Want persoonlijke ervaring - in tegenstelling tot planning en kennis - creëert wel authenticiteit en geloofwaardigheid.
Al met al een zeer fraai boek met een enorme hoge informatiedichtheid waarin veel thema's aan de orde komen. En ook voor hen die alles al een keer voorbij hebben zien komen, kent 'Antifragile' nog voldoende uitdagingen.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
