Verandermanagement

Hoewel het boek is geschreven voor studenten in het hoger onderwijs, zien Henk Kleijn en Fred Rorink, beide als hoofddocent verbonden aan Saxion Hogescholen, in de koppeling tussen theorie en praktijk ook aanknopingspunten voor managers die te maken hebben met veranderprocessen.

Een duidelijke aanpak, dat is het eerste wat opvalt bij het lezen van de eerste pagina's van 'Verandermanagement'. Aan de hand van een betrekkelijk strakke werkwijze wordt studenten en andere belangstellenden een kijkje gegund in een wereld van veranderen, die zich volgens deze aanpak leent voor een planmatige benadering. Want dat is iets dat buiten kijf staat: Henk Kleijn en Fred Rorink zijn van de school die het van stapsgewijze verandering moet hebben.

Prima voor het doel waarvoor het boek geschreven is, het geven van een introductie in het verandervak. Of de praktische toepasbaarheid en zelfs realiteitszin daarmee geen geweld wordt aangedaan, valt nog te bezien.

Heel sterk vind ik het betrekken van een externe analyse in hun betoog. Ja, zij nemen - terecht - de omgeving van de organisatie als uitgangspunt voor hun verhaal. Hoe gedegen veel andere auteurs ook te werk gaan in de moderne literatuur op het gebied van veranderen, mis ik dit aspect vaak.

Minder sterk, want niet realistisch, vind ik hun voorgestelde aanpak als het formuleren van noodzakelijke verbeteracties om de kloof tussen de huidige (IST-)situatie en de gewenste (SOLL-)situatie te overbruggen. Dat is mij te instrumenteel.

In die zin komt vooral de eerste helft te zeer over als leerboek, hetgeen overigens voor de meer op de praktijk gerichten onder ons wel eens een zege zou kunnen zijn. Immers, in hun uitgebreide behandeling van vele theorieën over organisatieontwikkeling en de rijke geschiedenis daarvan, geven zij een fraai overzicht. Dit kan als geheugensteun dienen voor velen die door het werken in de praktijk die achtergrond (tijdelijk) uit het oog zijn verloren.

Overigens weten de auteurs een en ander ook wel weer tot redelijke proporties terug te brengen, door te stellen dat zich rond de onderwerpen organisatieverandering en verandermanagement in de loop van de tijd een aantal uitgesproken en normatieve ideeën heeft gevormd. 'Voor aanbevelingen met betrekking tot veranderen geldt ongeveer een zelfde kenmerk als voor clichés: ze zijn altijd waar...

De praktijk laat zien dat managers met zulke normatieve uitspraken moeilijk uit de voeten kunnen.' Gaandeweg wordt het betoog praktischer van aard en biedt het hoofdstuk waarin interventies besproken worden voer voor inspiratie, juist voor veranderaars die gewend zijn geraakt hun bekende instrumentarium keer op keer weer in te zetten. Hun overzicht van interventies gerangschikt naar negen categorieën kan verfrissend werken.

Wat uitzonderlijk vind ik de opvatting, dat het uiteindelijk neerkomt op implementatie. Hoezeer ik het nut van deze veronderstelling ook kan begrijpen, acht ik het bestempelen van al het voorgaande als 'deze voorbereidingsfase' te kort door de bocht. Het samenstel van het vaststellen van de SOLL-situatie, de noodzakelijke verbeteracties, de meest wenselijke (effectieve) veranderstrategie en de bijbehorende interventiemethoden is toch echt meer dan een 'voorbereidingsfase'.

Wellicht is hier sprake van een 'slip of the pen', dat ik dan kan rijmen met de gedegenheid waarmee de rest van het boek opgebouwd is. Rest mij nog te zeggen dat de opzet om studenten inzicht in de theorie van verandermanagement te bieden, geslaagd is. Bovendien kan ik de veranderaar in het veld, die zijn of haar eigen praktijk reeds met succes uitvoert, dit boek van harte aanbevelen. Enerzijds om nog eens op een rij te hebben hoe het gehele veranderproces ook alweer in elkaar stak, anderzijds om zich te laten inspireren voor een andere kijk op het eigen functioneren en de eigen keuze van interventiemethoden.