De mannen zijn tussen het feesten door aan het oorlog voeren, ook al een eeuwenoud spel. Feitelijk is het boek de ideale synopsis voor een meer eigentijdse opvolger van de ooit populaire Tv-serie 'De Fabriek'. Een leuke soap, ware het niet dat ik zelf ook nog een tiental aandelen Ahold op het schap heb liggen onder het label 'winkeldochters'. De ironie is overigens dat 'Het drama Ahold' is gepubliceerd bij uitgeverij Balans. Het al dan niet consolideren van balansen van de Ahold dochters is waar alle ellende mee begon. Het boek in twaalf hoofdstukken is in verhaalvorm geschreven en gaat in op de historie van Albert Heijn vanaf 1959, waarbij er nog echt sprake is van een familiebedrijf met alle onderlinge vetes tot aan de tumultueuze vergadering in 2003 waarin Anders Moberg zichzelf presenteert inclusief zijn salaris.
Auteur Jeroen Smit waait bij zijn inkleuring breed uit van inhoudelijk terzake doende details over de kwaliteit van de pizza's die worden verorberd tijdens marathonbijeenkomsten om het concern te redden. Ook het allergrootste dilemma van de moderne zakenman komt een paar keer aan de orde: Moet ik mijn wintersportvakantie er aangeven in tijden van nood of gaat mijn vrouw maar alleen met de kinderen de skipistes af? Morrend keert men uiteindelijk terug naar Zaandam.
Het is een leerzaam boek waarin een gemiddelde Albert Heijn-klant zich regelmatig zal afvragen hoe het in Godsnaam mogelijk is dat volwassen kerels die geen verstand hebben van retail zoveel kunnen verdienen aan de dagelijkse boodschapjes. Hoe kunnen alleen al accountants en advocaten 100 miljoen verdienen aan het rechtzetten van de scheefgroei en wat gebeurt er met intelligente mensen die alleen nog maar denken in doelen, geld en zich opgejaagd weten door hun eerder gedane beloftes aan de aandeelhouders. Wat is het gevaar als je de hele top aandelen en opties geeft en er niet meer gestuurd wordt op de realiteit. Wat gebeurt er als je alleen nog stuurt op de afbeelding van de werkelijkheid - de beurskoers - en als je die als dagelijkse realiteit bent gaan beschouwen? En we hebben er allemaal aan mee geholpen. Iedereen (institutionele beleggers, kleine aandeelhouders, u en ik, klanten, banken, managers, de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen) had er baat bij dat de mooie verhalen Cees van der Hoeven zouden kloppen en zouden blijven kloppen.
Als iedereen het immers gelooft wordt het de self-fulfilling prophecy. We wilden allemaal snel rijk worden. De diepste wens van ieder mens is koper in goud veranderen. En het leek Cees te lukken: 74 Overnames vanaf 1995 voor 19 miljard dollar, 23 kwartalen lang tweecijferige groei van de winst per aandeel. Het was meer dan (goud-)koorts bij Ahold, het bedrijf was al behoorlijk ziek. Misschien kan het ook niet anders en lag het verloop van dit drama reeds besloten in de geschiedenis van het bedrijf. Als een moeder (Albert Heijn) een kind baart (Ahold), die zich vervolgens gaat gedragen als een moeder, dan is dat op zijn zachts gezegd niet helemaal gezond. Toch blijven de hoofdrolspelers Michiel Meurs, Henny de Ruiter en Cees van der Hoeven me op één of andere manier sympathiek, ondanks alles.
Jeroen Smit trekt een belangrijke conclusie op de laatste bladzijde: Juist omdat ze zo weinig met de kwaliteit van het product en het primaire proces hebben, streven managers vooral kwantitatief meetbare doelen na. Ze willen de grootste worden, mensen met passie voor hun vak willen voor alles de beste worden. Misschien word je dan wel een keer de grootste, na jarenlang volharden. Ik vraag me tenslotte af of het niet mogelijk is dat de Nederlandse MBA-opleidingen voorafgaand aan de diploma-uitreiking verplicht hun studenten twee dagen de hei opsturen met Cees van der Hoeven als coach. Gewoon 'Open Space', het lijkt me de beste module van het programma die in één klap die opleiding echt de moeite waard maakt.
