Het groot managementmodellenboek

Maar er zijn meerdere canons, zoals voor het voetbal en de kerkgeschiedenis, en heel wat gemeenten hebben hun eigen historische canon. Maar er is ook een canon van het managementdenken. Beter kan ik 'Het groot managementmodellenboek' van Marcel van Assen, Gerben van den Berg en Paul Pietersma niet beschrijven.

Managementmodellen leiden zelden tot polemiek. Natuurlijk ontstaat er veelvuldig een levendige discussie over de waarde en toepasbaarheid van bepaalde specifieke modellen, maar daar worden ze alleen maar beter van. Dat ze bestaan als een hulpmiddel voor het oplossen van veelvoorkomende problemen in organisaties staat niet ter discussie. Op een enkele uitzondering na.

Zo'n uitzondering is Cees N. Min, die in zijn boek 'Bye Bye Consultant' de oorlog aan modellen verklaarde. Modellen staan volgens hem bol van clichés en zijn onbruikbaar omdat de werkelijkheid veel complexer is. Maar daar zit nu juist ook de bruikbaarheid van modellen in: ze kunnen je immers helpen om de complexiteit van de werkelijkheid terug te brengen tot essentiële beslispunten die het management in staat stellen de koers vast te stellen of bij te stellen. Modellen zijn geen beeld van de werkelijkheid maar hulpmiddelen om de werkelijkheid te lijf te gaan. Dat is ook het doel dat Marcel van Assen, Gerben van den Berg en Paul Pietersma voor ogen hadden bij het opstellen van hun 'Groot Managementmodellen Boek', waarin zij zeventig belangrijke modellen die hulpmiddel kunnen zijn bij het oplossen van organisatievraagstukken kort beschrijven. Het 7-S model, de Balanced Score Card, de SWOT-analyse, benchmarking en de cyclus van plan-do-check-act zijn enkele van de meer bekende modellen die in deze canon de revue passeren. Het boek is een uitgave van consultancybedrijf Berenschot, dat van het maken van modellenboeken een traditie gemaakt heeft. In 1999 verscheen 'Het managementmodellenboek', met een beschrijving van zestig modellen. Inmiddels zijn ook boeken verschenen met modellen voor communicatie, strategiebepaling, modellen voor de publieke sector, modellen voor inkoop en modellen voor operational excellence. 'Het Groot Managementmodellen Boek' is de meest recente uitgave en als overzicht van de managementmodellen tevens de canon van het manage-mentdenken. Het 'Groot managementmodellenboek' heeft de voor- en nadelen van alle canons die er zijn verschenen. Het is een handig naslagwerk met een korte beschrijving van de relevante modellen. Het geeft per model een korte beschrijving en een overzicht van voor- en nadelen en van mogelijke valkuilen bij de toepassing daarvan. En net zoals bij elke canon krijg je ook bij dit overzicht de discussie of er niet belangrijke hoogtepunten over het hoofd zijn gezien. Ik heb in dit overzicht twee dingen gemist. In de eerste plaats is het modellenboek volledig gericht op het bedrijfsleven. Hoewel sommige modellen in de publieke sector ook kunnen worden toegepast wordt daar in de beschrijving geen rekening mee gehouden. Sommige modellen pakken in de overheid nu eenmaal anders uit dan in het bedrijfsleven. Stakeholdermanagement is daarvan een voorbeeld. Binnen de overheid (maar ook binnen het bedrijfsleven) toegepaste modellen die voortkomen uit de Engelse overheid zoals de projectmanagementmethode Prince2, Managing Successful Programmes (MSP) en Gateway Review (beoordeling van complexe ICT-trajecten) worden in dit overzicht node gemist. Dat valt temeer op omdat de minder gebruikte projectmanagementmethode van Berenschot wel wordt beschreven. Een tweede gemis vind ik de afwezigheid van modellen die zijn toegesneden op het beheersen van crisissituaties. Deze modellen zijn steeds noodzakelijker en managers in zowel overheid als bedrijfsleven zullen steeds vaker behoefte hebben aan deze modellen. Risicomanagement is het meest voor de hand liggende model, maar er zijn ook geavanceerde modellen zoals het model voor high-reliablility management. Vervolgens komt de vraag aan de orde of 'Het groot managementmodellenboek' beter is dan het tien jaar geleden verschenen eerste overzicht van managementmodellen, 'Het managementmodellenboek'. De vergelijking valt met glans uit in het voordeel van het nieuwe boek. Niet alleen omdat er tien extra modellen in staan. Het nieuwste overzicht is toegankelijker, duidelijker en heeft een betere beschrijving van voor- en nadelen. Ook de schema's (tevens apart bijgeleverd op een cd) in het nieuwe boek zijn inzichtelijker. In slechts één opzicht verslaat de oude versie de nieuwe. In het boek uit 1999 waren enkele zeer leesbare en relativerende interviews opgenomen met topmannen uit het bedrijfsleven waarin wordt ingegaan op de toepassingsmogelijkheden van de modellen. Tot slot wil ik nog één verbeterpunt noemen voor de volgende editie van de canon van het managementdenken. De toegankelijkheid tot de modellen kan worden vergroot. Het boek is niet echt een leesboek. De meeste mensen zullen het boek vooral gebruiken als zij een oplossing zoeken voor een bepaald probleem. Dan is hetzij de naam van het model, hetzij de onderverdeling in strategisch, tactisch en operationeel, niet erg behulpzaam. Niet iedereen die bijvoorbeeld worstelt met een marketingvraagstuk weet immers dat hij dan in het deel over tactiek te rade moet gaan bij het hoofdstuk MABA-analyse.