Leiderschap, daar is veel over te zeggen en er is dan ook veel over geschreven. Met haar boek wil Inge Nuijten een brug slaan tussen de filosofie van dienend-leiderschap, de wetenschap en de praktijk. En daar is ze mijns inziens in geslaagd. In het Nederlands zijn nog maar weinig boeken over dienend-leiderschap geschreven. Daarentegen is in de Amerikaanse managementliteratuur wel veel te vinden over dit onderwerp. De grote inspirator van dit leiderschapsthema is de Amerikaan Robert Greenleaf (1904-1990) met zijn boek 'De dienaar als leider', dat in 1970 verscheen. De inspiratie haalde Greenleaf uit zijn werk bij AT&T als specialist in leiderschapsontwikkeling en als docent aan gerenommeerde Amerikaanse universiteiten. Bovendien zag hij dat zijn land in een leiderschapscrisis verkeerde en concludeerde uiteindelijk dat de fout lag bij de ondernemingen. Leiderschap is in Greenleaf's visie geen manier van doen, maar een manier van 'zijn' met als kenmerk 'dienen'. Volgens Greenleaf ontstaat vertrouwen als een leider zeker is van zijn waarden, competenties en beoordelingsvermogen. Bekende managementdenkers als Senge, Drucker, Bennis, Blanchard, Block, Covey en Jaworski zijn door Greenleaf geïnspireerd of waren leerlingen van hem. De rode draad in het boek 'Echte Leiders Dienen' is steeds hetzelfde: de bereidheid als leider anderen te dienen. Het boek bevat theorieën en bevindingen uit Nuijten's proefschrift en is daarnaast aangevuld met voorbeelden, praktische tips en ontwikkelingsvragen voor mensen die met dienend-leiderschap (zelf of in hun organisatie) aan de slag willen. Zij geeft in haar boek, dat bestaat uit zes hoofdstukken, ook een aantal Nederlandse voorbeelden van dienende leiders. Elk hoofdstuk bevat vragenlijstjes om de lezer uit te dagen en te testen of hij of zij eigenschappen bezit van een dienend leider. Dienend leiderschap is geen verzameling van technieken of richtlijnen – het is geen trucje dat je even toepast. Het is beslist geen leiderschapsstijl. Een dienend leider ben je. Dienend leiderschap vergt vooral persoonlijk leiderschap en persoonlijke ontwikkeling. Acht gedragingen weerspiegelen het complexe en veelomvattende begrip dienend leiderschap volgens wetenschappelijk onderzoek het best. (1) Authenticiteit duidt op echtheid en geloofwaardigheid; (2) Bescheidenheid is een kwaliteit die aangeeft dat je in staat bent om wat van je in het leven hebt bereikt en je talenten in het juiste perspectief te plaatsen; (3) Rentmeesterschap heeft betrekking op de bereidheid om verantwoordelijkheid te nemen voor het grotere geheel en voor service te gaan in plaats van voor controle en eigenbelang; (4) Verantwoordelijkheid geven wil zeggen dat de dienend-leider mensen doelen geeft waarvan het bereiken binnen hun vermogen ligt; (5) Empowerment heeft alles te maken met motivatie en is erop gericht om anderen eigenmachtig, oftewel zelfredzaam te maken. (6) Vergeving betekent dat je in staat bent om bijvoorbeeld beledigingen, ruzies en fouten te accepteren. (7) Waardering komt erop neer dat je tijd, energie en zorg besteedt aan andere mensen en compassie met hen hebt. (8) Moed is de mentale kracht om weerstand te bieden en moeilijke situaties goed te doorstaan. Kortom een dienend leider stelt de belangen van anderen op de eerste plaats, heeft de wijsheid om te zien wat nodig is, de capaciteiten om daar iets mee te doen en de moed om daarnaar te handelen. Dienend leiders zijn in staat om ogenschijnlijke tegenstellingen te verenigen. Een dienend leider onderscheidt zich van anderen doordat zijn eerste reactie op een probleem altijd luisteren is. De dienend leider toont altijd empathie en accepteert altijd de ander, maar soms weigert hij de inzet of prestaties van die ander als goed genoeg te beschouwen. Over de verwachte prestaties en hoe mensen kunnen nagaan of ze op de goede weg zijn en het doel halen, maakt een dienend leider altijd duidelijke afspraken. Feedback over prestaties, evalueren en waarderen (belonen) zijn belangrijk. In het laatste hoofdstuk behandelt Nuijten de misvattingen die bestaan over dienend leiderschap. Zo is dienend leiderschap niet verantwoordelijkheid afschuiven of jezelf wegcijferen of alles maar goed vinden. Het is ook niet de zoveelste leiderschapshype. Onderzoeken wijzen uit dat dienend leiderschap in zeer diverse bedrijfstakken en culturen positieve effecten heeft op prestaties van organisaties, teams en individuen. Er zijn inmiddels genoeg bedrijven die het concept succesvol toepassen. In Nederland zijn een aantal organisaties bezig met het dienend leiderschap zoals het VU Medisch Centrum, de Koninklijke Marechaussee en Akzo-Nobel. Ten slotte, Nuijten is lid van de raad van advies van het Greenleaf Center for Servant–leadership en lid van de internationale commissie van het Greenleaf Scholar Program. Nuijten's filosofie is: Rijkdom is het verrijken van anderen. 'Echte leiders dienen' is een boek om zorgvuldig gelezen te worden en is bestemd voor leiders die écht het verschil willen maken.
Over Louis Thorig
Louis Thörig is verbonden als master- en bachelorthesisbegeleider aan de afdeling Organisatiewetenschappen, Faculteit Sociale Wetenschappen, Vrije Universiteit Amsterdam. Hij was tot 1 augustus 2011 werkzaam als global communications manager op het hoofdkantoor van IOI-Loders Croklaan (www.croklaan.com) in Wormerveer. Hij heeft zijn MBA behaald bij Business School Nederland, de Action Learning MBA.
