Voor mensen die wel alle namen en rugnummers van de wie is wie in neoliberaal Nederland van het interbellum tot het begin van dit millennium willen weten, is dit boek daarentegen zeer geschikt. Ik kan me voorstellen dat het interessant leesvoer is voor onze politici, hoge ambtenaren, onderzoekers, beleidsmakers en ieder ander die zich wil vastbijten.
Om op het vastbijten door te gaan: dat kan prima. De hoofdtekst van Neoliberalisme heeft zo'n 250 pagina's. Wie nog dieper wil graven, kan zijn of haar lol op met nog 50 pagina's aan noten en nog een bronnenlijst van een krappe 30 pagina's. En dan heb ik het register en de afkortingenlijst nog niet genoemd.
Van interbellum tot Wilders
De periode die in het boek beschreven wordt, begint bij het interbellum en eindigt aan het begin van dit millennium met Pim Fortuyn en Geert Wilders die uit de VVD-fractie stapt. Het is interessant om te lezen dat de eerste aanhangers van een neoliberale leer vooral via informele lobbyachtige wegen probeerden achter de schermen invloed uit te oefenen, in plaats van het beginnen van een eigen partij.
Maar bij vlagen is het boek ook echt saai. Voor mij zijn de grote lijnen interessanter dan een lang verhalend hoofdstuk over wie, wat wanneer deed gedurende de hele beschreven periode. Het boek gaat uit van een dichotomie waarbij de politieke wereld vooral bestaat uit, kort door de bocht, de overheid vs markt of Keynes vs Friedman. Daar kan je van alles van vinden, maar dat laat ik hier even voor wat het is.
Twee dingen
Wat ik wel vervelend vond is dat regelmatig in het boek aangegeven wordt dat er ‘twee dingen aan de hand waren’. Hoewel ik dan wel aanvoel welke kant het opgaat, wil ik eerst die dingen expliciet benoemd zien en daarna elk ding apart toegelicht. In dit boek komt het meer dan eens voor dat eerst uitvoerig het eerste ding uitvoerig wordt toegelicht en alinea's en soms pagina's later pas het tweede. Ik vind dat niet overzichtelijk en niet lekker weglezen en de tekst was toch al zo droog.
Die droogheid wordt gedeeltelijk opgeleukt door een aantal pagina's met afbeeldingen. Grotendeels gaat het om mannen in pakken door de tijd heen (saai!), maar ook politieke prenten, propaganda- en verkiezingsposters. Die laatste vond ik zelf een stuk interessanter dan al die kopstukken in hun grijze pakken.
Gedegen
Zoals gezegd is Neoliberalisme een gedegen onderzocht en onderbouwd boek. Het is interessant om te zien hoe met het arsenaal aan huidige crises (klimaat, oorlog, asielzoekers, stikstof, inflatie etc.) de geschiedenis zichzelf steeds op de een of andere manier herhaalt. Dezelfde vraagstukken en beschikbare oplossingen komen steeds weer terug.
Daarnaast is het interessant om te zien hoe het neoliberalisme min of meer in de poriën is gaan zitten van vrijwel alle politieke partijen en beleidsmakers. En hoe het vaak gebracht is als een technocratische, wetenschappelijke benadering van een politiek probleem. In dat licht wil ik graag een in dit boek aangehaalde observatie van Keynes (General Theory, 1936) delen: ‘Praktisch ingestelde mensen die zich vrij wanen van intellectuele invloeden, zijn meestal de slaaf van een of andere vergeten econoom.’ Op mijn beurt vrees ik - zeker na het lezen van dit boek - dat Keynes weleens gelijk kan hebben.
Over Sippy van Akker
Sippy van Akker MSc is bestuurskundige en legt zich toe op coaching en consultancy op het gebied van mens, werk en zingeving. Sippy schrijft over deze onderwerpen op zinvollerleven.nl, platform voor bewust en zinvol leven en werken.
