Opeens hebben we het allemaal over eenzaamheid, energietransitie en bestaanszekerheid. Stichtingen, bibliotheken en de overheid zijn er mee bezig. In de media gaat het over de Nationale Agenda. Ook ik begin te merken dat zo'n onderwerp iets met me doet. Ik vraag me af hoe we er met z'n allen iets aan kunnen doen, om de kwestie te verbeteren.
vanzelf-Perspectief
Die grote, maatschappelijke kwesties komen niet uit de lucht vallen. En ze worden ook niet zomaar aangepakt of opgelost. Dat is een hele opgave - een maatschappelijke opgave. Het boek Samenwerken aan maatschappelijke opgaven van Manon de Caluwé en Edwin Kaats is bedoeld voor professionals die bezig zijn met - en binnen - die maatschappelijke opgaven. Dat betekent dat het verder gaat dan het perspectief van de gemiddelde burger. En dat is soms ontnuchterend. Daarover straks meer.
COMPLEXE SITUATIES
Onze oudste instituten - zoals de kerk, en later de staat - voelden de verantwoordelijkheid voor misstanden zoals armoede. Verder en verder in de moderne (en postmoderne) tijd zijn daar in Nederland steeds meer instanties bij gekomen. Instanties die dezelfde verantwoordelijkheid steeds meer nemen, en bovendien voor een steeds breder en complexer speelveld rond steeds meer maatschappelijke opgaven. Met recht een complex geheel.
Een van de sterke punten van dit boek is de opbouw. Die is zowel gedurfd als een verademing. Dat zit 'm vooral in de lange aanloop. Het boek opent met een groot aantal uitgebreide beschrijvingen van maatschappelijke opgaven. Complexe situaties uit de praktijk, waar van alles aan de hand is. Belangen, regels, doorbraken, persoonlijke strijd, noem maar op. Daarna komt een heel hoofdstuk over het waarom van dit boek. Nog meer aanloop, nog meer opbouw - dat is gedurfd. Het is ook een verademing, omdat de lange aanloop een stevige basis vormt voor het hele boek. Zonder die basis zou het zomaar kunnen dat je iets heel anders denkt dan dat de auteurs bedoelen.
Het boek zelf is daarmee voorbeeld van de aanpak die er in staat. Het moet bij maatschappelijke opgaven over voorbeelden gaan, het moet voor iedereen duidelijk zijn waar we het over hebben.
Model
Caluwé en Kaats gebruiken een model als anker voor hun verhaal. Dat model is losjes gebaseerd op het chronologisch verloop van een maatschappelijke opgave. Een van de onderdelen van dat model is Het agenderen van de opgave. En daar kom ik even terug op het ontnuchterende van het professioneel perspectief in dit boek. Het ‘met z'n allen belangrijk vinden’ van een maatschappelijk onderwerp is iets dat je als professional strategisch kunt beïnvloeden. De uitkomst van jouw invloed is best onzeker, maar er bestaan strategieën voor.
Waar bijvoorbeeld Rotmans een bevlogen en onderbouwd verhaal vertelt over transitie, lijken De Caluwé en Kaats in vergelijking daarmee een How-to te hebben geschreven. Overigens met Rotmans als een van de vele bronnen. Een How-to is prima, soms voelt de professionele aanpak wat kil.
Ik heb veel nagedacht waar de aanpak in dit boek me aan deed denken. Rotmans heb ik al genoemd. De stappen in dit boek zijn niet vastomlijnd, soms herhalend, er is veel dynamiek en de uitkomst is onzeker. Het doet me denken aan Design Thinking, zoals beschreven door Teun den Dekker of Guido Stompff.
Ook hebben maatschappelijke opgaven een grote overlap met de aanpak rondom Regiodeals of Clusters. Beschrijvingen van verregaande samenwerking staan in het prettige boek Krachtige Clusters.
Grondige aanpak
Samenwerken aan maatschappelijke opgaven is een pittig boek over een complex onderwerp. Echt zo'n boek dat ik niet in één keer uit lees. Dat zegt vooral iets over de grondige aanpak van de auteurs. Manon de Caluwé en Edwin Kaats hebben een uitstekend boek geschreven. Samenwerken aan maatschappelijke opgaven heeft een sterke interne structuur: begrijpelijke opbouw, versterkende herhalingen, samenvattingen en een helder centraal schema. Daarbij is het gefundeerd (met literatuurlijst!), heeft het aansprekende voorbeelden en kent het balans. Die balans is van belang. De auteurs beschrijven namelijk in enig detail de stappen van een maatschappelijke opgave. Tegelijk erkennen ze dat het een ongrijpbaar proces kan zijn. De balans maakt de aanpak van De Caluwé en Kaats realistisch.
Over Hans de Witte-van Mierle
Hans de Witte - van Mierle is adviseur, projectmanager en trainer. Hij werkt in het sociaal domein, met als specialisaties participatie, gedragsverandering, brede samenwerking en transitietrajecten.
