‘Leven toevoegen aan de dagen, niet dagen aan het leven’... Het zijn woorden die het onderscheid aangeven tussen zorg gericht op de patiënt en zorg gericht op ziekte van de patiënt. Het zijn ook de dilemma’s waarvoor behandelend artsen geregeld staan als zij met ongeneeslijke zieke patiënten te maken krijgen. Slotcouplet gaat over die dilemma’s en wat dat betekent voor de patiënt, hun familie en vrienden, maar ook voor het verzorgend medisch personeel.
Een schrijvende longarts
Sander de Hosson is longarts in het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen. Toch zou je dat op het eerste gezicht niet zeggen als je zijn verhalen leest in het boek Slotcouplet. De schrijfstijl van Sander de Hosson laat zich het best omschrijven als heel natuurlijk en soepel, met gevoel voor detail en vooral met heel veel aandacht voor de gedachten en het welzijn van zowel de patiënt als zijn of haar directe omgeving. Het raakte mij als lezer bij ieder verhaal. Ook het zorgverlenend personeel dat daar om heen acteert, of beter gezegd: manoeuvreert en vaak balanceert, neemt hij mee in zijn verhalen. Het boek leest als vanzelf. Dit ondanks de zwaarte van de gebeurtenissen die hij aan het papier heeft toevertrouwd.
De arts en de keuzes
Want heftig zijn de gebeurtenissen zeker. Ze gaan over mensen zoals jij en ik. En over waar zij mee te maken krijgen als blijkt dat ze ongeneeslijk ziek zijn. Als de zorg tijdens de laatste levensfase in ieder specifiek geval vraagt om een andere benadering en behandeling. Behandelingen die om keuzes vragen waarbij het belang van de patiënt voorop staat. Soms moeten die keuzes in een fractie van een seconde gemaakt worden, en soms is er wat meer tijd om na te denken over de gevolgen. Maar hoe veel tijd er ook is: de behandelende dokter is eindverantwoordelijk en dient verantwoording af te leggen aan zowel familie als controlerende organen. Ga er maar aanstaan.
Bang voor emoties
Het kan zijn dat je bang bent over wat je bij het lezen van dit boek allemaal tegenkomt, over welke emoties het bij je losmaakt of welke herinneringen het bij je oproept. Ja, dat kan je allemaal gebeuren, omdat in het boek geen onderwerp onbesproken blijft. Laat het je echter niet tegen houden om dit boek aan te schaffen. Het boek is baanbrekend, omdat Sander de Hosson ons bij zijn verhalen ook een kijkje gunt in, oneerbiedig gezegd, zijn eigen bovenkamer. Daardoor winnen de verhalen aan zeggingskracht. Het zorgt mede voor balans in het boek. De verhalen belichten daardoor alle zijden van de zorg, die nodig is voor (kanker)patiënten in de laatste fase van hun leven. Zowel vanuit het gezichtspunt van patiënt en familie als vanuit het gezichtspunt van verzorgend personeel.
Gewone zorg en palliatieve zorg
In zijn voorwoord spreekt Sander de Hosson zijn oprechte zorg uit dat palliatieve zorg niet standaard wordt aangeboden aan mensen (met kanker) in de laatste fase van hun leven. Voor mensen die niet weten wat palliatieve zorg is, dit is ‘alle zorg die geboden wordt aan patiënten met een ongeneeslijke ziekte en hun naasten met als doel de kwaliteit van leven te bevorderen’. Met alle zorg wordt naast de medische zorg ook bedoeld de verlichting van geestelijke problemen en hulp bij belangrijke levens- en stervensvragen. De aandacht hiervoor is wel groeiende, toch wordt hier tijdens medische en verpleegkundige opleidingen nog onvoldoende tijd voor vrij gemaakt. Dan blijkt met name ook dat de scheidslijn tussen gewone zorg en palliatieve zorg zeer moeilijke dillema’s met zich meebrengt voor artsen en verzorgers.
Ontroerende en confronterende verhalen
De verhalen die Sander de Hosson vertelt kun je met de beste wil van de wereld niet allemaal achter elkaar lezen. Daarvoor zijn ze te persoonlijk, ontroerend, te confronterend (altijd met respect beschreven). Nergens heb je echter het gevoel van meegluren, wat je op TV nog weleens mee maakt. De verhalen maken je ook duidelijk hoe gecompliceerd het af en toe kan zijn voor een medicus om keuzes te maken. Gaan we verder met de medische behandeling om het leven te verlengen, maar tegen welke prijs is dat? Wordt het leven voor de patiënt daardoor lijden? Wat wil de familie en hebben zij begrip voor de stappen die de arts wil zetten? Alles draait in deze fase om communicatie, maar wel met gevoel en begrip voor de behoeften van de patiënt. Ga daar maar eens aanstaan als arts en ondersteunend zorgpersoneel, maar nog meer als mensen. Echt pittig.
Aan het slot van het boek licht Sander de Hosson toe wat de beweegredenen zijn geweest om Slotcouplet te schrijven. Enerzijds laten zien hoe het voor zorgverleners is om om te gaan met ongeneeslijk zieke patiënten, anderzijds tonen wat er gebeurt als mensen geconfronteerd worden met de naderende dood als gevolg van een ongeneeslijke ziekte. In deze opzet is Sander de Hosson ontzettend goed geslaagd. Hij heeft een ongelooflijk mooi geschreven en waardevol boek afgeleverd dat bij elke medische of verplegende opleiding verplichte kost zou moeten zijn. Daarnaast zal het boek ook voor mensen met een ongeneeslijke ziekte en hun naasten herkennings- en aanknopingspunten opleveren, waardoor zij ook zelf de kwaliteit van leven in de laatste fase kunnen verbeteren.
Over Peter Streefkerk
Peter Streefkerk is eigenaar van Respect Inkoopconsultancy. Hij is actief met interim-management, advisering, projectmanagement, training en coaching op het gebied van contractmanagement en inkoop. Hij is auteur van boeken over contractmanagement en inkopen. Met Octavia Siertsema maakt bij een podcast over aanbesteden.
