Wie herkent het niet: mensen die met elkaar -al dan niet gedwongen- samenwerken en alleen maar in staat zijn om het te hebben over hun inhoudelijke kennis? Het is daarom aangenaam te lezen dat Manon de Caluwé en Edwin Kaats het standpunt innemen dat samenwerken méér is dan alleen de inhoud. In de inleiding van Samenwerken aan maatschappelijke opgaven schrijven ze: ‘We moeten het samen doen, samen optrekken, samenwerken, ook met mensen die er heel anders over denken’. Dat is precies waar dit boek over gaat.
Zes domeinen
Op basis van zes domeinen krijgt de lezer goed onderbouwde inzichten mee. Ik noem ze even: 1. Opgave agenderen; 2. Interactie faciliteren; 3. Actoren mobiliseren; 4. Samensturen voor impact; 5. Handelen legitimeren en 6. Platform creëren,
Wat opvalt is dat het vooral ‘weetkennis’ is. De lezer die zich afvraagt ‘Hoe dan?’ zal niet zoveel antwoorden vinden. De kracht van het boek is de diepgang, het overzicht en de samenhang. Het enige minpunt zie ik in de vertaalslag naar de praktijk. Mede door de dikte van het boek, 429 blz. valt het voor de lezer nog niet mee hier de juiste acties op te baseren. Maar wie weet hebben de auteurs een vervolg in gedachten. Ik zal de eerste zijn die het zal lezen.
Psychologische achtergronden
Maar van wat ik lees ben ik onder de indruk. Wat opvalt is dat de auteurs in staat zijn om rationele onderwerpen als ‘Opgave te agenderen’ te voorzien van de nodige psychologische achtergronden. Zo lezen we over dit domein over de bekende begrippen ‘groupthink’ en ‘verliesaversie’ en realiseer je je als lezer dat bij zo’n ‘simpel’ onderwerp als ‘De opgave agenderen’ deze afbreukrisico’s reeds op de loer liggen.
Drie vormen van interactie
Zeer waardevol vond ik de inzichten behorende bij het tweede domein ‘Interactie faciliteren’. Waar menig auteur oppervlakkigheden als open vragen stellen en geen oordeel hebben over zijn lezer zou uitgestrooien, gaan De Caluwé en Kaats de diepte in. Zij geven aan dat er in feite drie vormen van interactie zijn: het zoeken naar de waarheid (informatieve interactie) waarna vervolgens een strategie opgesteld moet worden (discursieve interactie) om tot slot activiteiten te kunnen opstellen voor vervolgacties (coördinatieve interactie).
Samenspel
Het is geen groot geheim dat in menig organisatie het zoeken naar de waarheid het minst verzorgd is. De auteurs merken op dat de drie vormen van interactie met elkaar samenhangen en elkaar voeden. En dat is een belangrijke opmerking. Samenwerken is niet alleen tot acties komen, en ook niet alleen een strategie opstellen. Nee, het is het samenspel van onderzoeken, knopen doorhakken en praktisch worden.
De lezer wordt getrakteerd op veel modellen en theorieën waarbij de informatiedichtheid best hoog is. Fijn daarom dat de auteurs op het eind van elk hoofdstuk een goede samenvatting geven.
Hoger niveau
Ook in het hoofdstuk over leiderschap hebben de auteurs meer te melden dan te herhalen van wat reeds bekend is. Ze bespreken verschillende vormen van leiderschap om de samenwerking zo goed mogelijk te kunnen ondersteunen. Maar ze zijn ook heel duidelijk: Dienend leiderschap is onvoldoende. Er komt volgens hen veel meer bij kijken. Meer een combinatie van harde èn zachte factoren.
Al met al is Samenwerken aan maatschappelijke opgaven van Edwin Kaats en Manon de Caluwé een uitstekend boek dat de samenwerking aan maatschappelijke opgaven naar een hoger niveau zal tillen.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
