Interculturele competenties

Woord vooraf 3

DEEL 1 Wat is cultuur? 11
1 Dynamische definitie van cultuur 13
1.1 Inleiding 13
1.2 Cultuur is van een groep 15
1.3 Cultuur is aangeleerd 17
1.4 Cultuur is relatief 19
1.5 Cultuur is betekenisgeving 21
1.6 In de comfortzone: de culturele bril 26
1.7 Buiten de comfortzone: confronterende waarden 29
Samenvatting 33
Vragen en opdrachten 34

2 Waar komt cultuur vandaan? 37
2.1 Inleiding 37
2.2 Universele dilemma’s en basisaannames 39
2.3 De evolutie van culturen 42
2.4 Hoe uit de universele dilemma’s een cultuur ontstaat 45
2.5 De ui van cultuur 47
Samenvatting 51
Vragen en opdrachten 52

3 Culturele identiteit 55
3.1 Inleiding 55
3.2 Culturele software voor de hersenen 57
3.3 Subculturen 60
3.4 Een paar subculturen 62
3.5 Stereotypering 67
3.7 Landenculturen 76
Samenvatting 78
Vragen en opdrachten 79

DEEL 2 Kennis opdoen: de wetenschap achter interculturaliteit 81
4 Het meten van cultuurverschillen 83
4.1 Inleiding 83
4.2 Geschiedenis van interculturele communicatie 85
4.3 Waarom culturele diversiteit? 87
4.4 Culturele uitsluiting voorkomen (inclusiviteit) 91
4.5 Keuzes in omgang met andere culturen 94
4.6 Wat meten we? 96
Samenvatting 98
Vragen en opdrachten 99

5 Interculturele theorieën 101
5.1 Inleiding 101
5.2 Model van Kluckhohn & Strodtbeck 102
5.3 Model van Hall 104
5.4 Model van Geert Hofstede 108
5.5 Andere wetenschappelijke modellen 110
5.6 Anekdotische modellen 114
Samenvatting 118
Vragen en opdrachten 119

DEEL 3 Praktische toepassing van interculturele modellen 121
6 Werken met het model van Geert Hofstede 123
6.1 Inleiding 123
6.2 Culturele dimensies 126
6.3 Machtafstand 126
6.4 Individueel of collectief? 130
6.5 Assertief of bescheiden: masculiene en feminiene culturen 134
6.6 Onzekerheidsvermijding 138
6.7 Lange- of kortetermijngerichtheid 143
6.8 Toegeeflijkheid versus terughoudendheid 146
6.9 Model van Hofstede toegepast op het stageverslag Vietnam 149
Samenvatting 152
Vragen en opdrachten 154

7 Werken met het model van Dingemans & Janssen 157
7.1 Inleiding 157
7.2 Een model van culturele identiteit 159
7.3 Achtergrond van het model 160
7.4 Duidelijk zichtbare communicatiestijlen 165
7.5 Verborgen communicatiestijlen 165
7.6 Professionele waarden 166
7.7 Basiswaarden 167
7.8 Model van Dingemans & Janssen toegepast op het stageverslag Ecuador 168
Samenvatting 169
Vragen en opdrachten 170

DEEL 4 Interculturele competenties in de praktijk 173
8 First contact: Culture shock 175
8.1 Inleiding 175
8.2 Communicatie: coderen en decoderen 177
8.3 Interculturele communicatie 179
8.4 Culture shock proces 180
8.5 Een culture shock herkennen 184
8.6 Hoe om te gaan met de reflexreacties van een culture shock? 188
Samenvatting 191
Vragen en opdrachten 193

9 Levenslang leren: een interculturele persoonlijkheid ontwikkelen 195
9.1 Inleiding 195
9.2 Interculturele sensitiviteit 197
9.3 Interculturele sensitiviteit ontwikkelen: het model van Bennett 199
9.4 Vergroten van interculturele sensitiviteit 206
9.5 Door Bennett’s zes stadia: van ontkenning naar integratie 206
9.6 De vier fasen van leren 208
9.7 Perspectieven innemen 209
Samenvatting 213
Vragen en opdrachten 215

10 Verborgen betekenis in culturele communicatie 217
10.1 Inleiding 217
10.2 De culturele ijsberg 219
10.3 Voorbeelden van verborgen betekenissen 221
Samenvatting 232
Vragen en opdrachten 234

11 Omgaan met culturele conflicten 237
11.1 Inleiding 237
11.2 Definitie van conflict 239
11.3 Een cultureel conflict aangaan 240
11.4 Overtuigingen loslaten 242
11.5 De culturele dialoog voeren 245
Samenvatting 249
Vragen en opdrachten 250

Geraadpleegde literatuur 252
Over de auteur 255
Register 256
Illustratieverantwoording 259