Prof.mr. T. Barkhuysen is hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden en fellow van het Meijers Instituut voor Rechtswetenschappelijk onderzoek.
Meer over de auteursEuropese grondrechten en het Nederlandse bestuursrecht
De betekenis van het EVRM en het EU-Grondrechtenhandvest
Gebonden Nederlands 2023 2e druk 9789013170993Samenvatting
De Europese grondrechten (EU en EVRM) zijn belangrijker dan ooit voor diverse terreinen van het Nederlandse bestuursrecht en overheidsaansprakelijkheidsrecht. Welke ontwikkelingen op het terrein van deze grondrechten en het Nederlandse bestuursrecht staan ons de komende jaren te wachten? Deze uitgave biedt diepgaand en actueel inzicht.
Europese grondrechten en het Nederlandse bestuursrecht behandelt de boeiende verhouding tussen het EVRM, het EU-Grondrechtenhandvest en het Nederlandse bestuursrecht, waaronder ook het overheidsaansprakelijkheidsrecht valt. U krijgt daarmee op een heldere en overzichtelijke manier inzicht in de invloed van de Europese grondrechten op ons bestuursrecht.
De auteurs, Tom Barkhuysen en Michiel van Emmerik, zijn erkende experts op het terrein van het bestuurs(proces)recht, het overheidsaansprakelijkheidsrecht en het Europese recht. Allereerst lichten zij het EVRM toe en de doorwerking ervan in de Nederlandse rechtsorde. Daarna leest u meer over de invloed van het EVRM op het bestuursprocesrecht, waarbij artikel 6 EVRM een prominente rol speelt. Vervolgens komen het materiële bestuursrecht en het Handvest aan de orde.
De uitgave sluit af met een beoordeling van de Europese grondrechten in de Nederlandse bestuursrechtpraktijk en een blik op de toekomst. Bij dit alles wordt steeds aandacht besteed aan relevante literatuur en jurisprudentie van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens, het Hof van Justitie van de Europese Unie en van nationale rechters. U krijgt daardoor uitstekend in beeld op welke delen van ons bestuursrecht de Europese grondrechten een rol (kunnen) spelen. Deze uitgave is bij uitstek geschikt voor de rechtspraktijk en het (master)onderwijs.
Specificaties
Lezersrecensies
Over Michiel van Emmerik
Inhoudsopgave
Lijst van afkortingen / XI
Lijst van verkort aangehaalde werken / XIII
HOOFDSTUK 1
Inleiding / 1
HOOFDSTUK 2
Het EVRM en het EU-Grondrechtenhandvest en de werking daarvan in het Nederlandse (bestuurs)recht / 3
2.1 Inleiding / 3
2.2 EVRM / 4
2.2.1 Ontstaan en inhoud van het EVRM / 4
2.2.2 Het internationale toezicht op de naleving van het EVRM / 7
2.2.3 De ontwikkeling van het EVRM en de belangrijkste leerstukken die de werking van het verdrag bepalen / 11
2.2.4 De doorwerking van het EVRM in de Nederlandse rechtsorde / 30
2.2.5 De tenuitvoerlegging van Straatsburgse uitspraken in Nederland / 35
2.3 EU-Grondrechtenhandvest / 38
2.3.1 Ontstaan en inhoud van het Handvest / 38
2.3.2 Het Europese toezicht op de naleving van het Handvest / 40
2.3.3 Juridische status van het Handvest / 41
2.3.4 Eisen aan nationale rechtsbescherming / 41
2.3.5 De reikwijdte van de bescherming / 43
2.3.6 Interpretatie van het Handvest / 47
2.3.7 Beperking van de Handvestrechten en toetsing door de (Europese) rechter / 50
2.4 De verhouding tussen EVRM, Handvest en andere grond- en mensenrechtencatalogi / 51
2.4.1 Bezien vanuit het EVRM / 51
2.4.2 Bezien vanuit het Handvest / 51
2.5 Conclusie / 52
HOOFDSTUK 3
Voor het procedurele bestuursrecht relevante rechtsnormen / 57
3.1 Inleiding / 57
3.2 Art. 6 EVRM / 58
3.2.1 Toepassingsbereik / 58
3.2.2 Toegang tot de rechter / 65
3.2.3 Onafhankelijke en onpartijdige rechter / 71
3.2.4 Redelijke termijn / 74
3.2.5 Eerlijk proces / 76
3.2.6 Overige procedurele eisen / 79
3.2.7 Bijzondere eisen in het bestuursstrafrecht en vrijheidsbeneming / 81
3.3 Overige EVRM-bepalingen / 94
3.3.1 Art. 2 EVRM / 95
3.3.2 Art. 3 EVRM / 95
3.3.3 Art. 8 EVRM / 96
3.3.4 Art. 10 EVRM / 97
3.3.5 Art. 14 EVRM en Twaalfde Protocol / 97
3.3.6 Art. 1 Protocol 1 EVRM / 98
3.3.7 Art. 34 EVRM / 99
3.4 Procedurele bepalingen Handvest / 99
3.4.1 Art. 47 Handvest / 99
3.4.2 Art. 41 Handvest / 103
3.4.3 Bijzondere eisen in het bestuursstrafrecht en bij vrijheidsbeneming / 104
3.4.4 Procedurele EVRM-eisen ten aanzien van EU-rechtelijke claims / 107
3.5 Conclusie / 107
HOOFDSTUK 4
Voor het materiële bestuursrecht relevante rechtsnormen / 109
4.1 Inleiding / 109
4.2 Art. 2 EVRM en art. 2 Handvest: recht op leven / 110
4.3 Art. 3 EVRM en art. 4 Handvest: verbod van foltering en onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen / 113
4.3.1 Geweld door derden / 114
4.3.2 Uitzetting van vreemdelingen / 114
4.3.3 Art. 4 Handvest / 115
4.4 Art. 4 EVRM en art. 5 Handvest: verbod van dwangarbeid / 116
4.5 Art. 5 EVRM en art. 6 Handvest: recht op persoonlijke vrijheid en veiligheid / 116
4.6 Art. 7 EVRM en art. 49 Handvest: legaliteitsvereiste bij het opleggen van straffen / 117
4.7 Art. 8 EVRM en art. 7, 8 alsmede 35 en 37 Handvest: recht op eerbiediging van privéleven, familie- en gezinsleven, woning en correspondentie alsmede gezondheidszorg en milieubescherming / 118
4.7.1 Milieu / 119
4.7.2 Wonen en bouwen / 123
4.7.3 Bijzondere (medische) voorzieningen voor kwetsbare personen / 123
4.7.4 Toezicht, handhaving en dataopslag / 126
4.7.5 Toelating en uitzetting van vreemdelingen / 130
4.8 Art. 9 EVRM en art. 10 Handvest: vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst / 132
4.9 Art. 10 EVRM en art. 11 Handvest: vrijheid van meningsuiting / 133
4.10 Art. 11 EVRM en art. 12 Handvest: vrijheid van vereniging en vergadering / 136
4.11 Art. 1 Protocol 1 EVRM en art. 17 Handvest: bescherming van eigendom / 138
4.11.1 Algemeen / 138
4.11.2 Autonome en ruime interpretatie eigendomsbegrip / 139
4.11.3 Beperking / 142
4.11.4 Extra waarborgen bij ontneming van eigendom / 146
4.11.5 De ‘margin of appreciation’ / 146
4.11.6 Recapitulatie en betekenis Handvest / 147
4.12 Art. 2 Protocol 1 EVRM en art. 14 Handvest: recht op onderwijs en vrijheid van onderwijs / 149
4.13 Art. 2 Protocol 4 EVRM en art. 45 Handvest: bewegingsvrijheid / 150
4.14 Art. 14 EVRM en Protocol 12 EVRM alsmede art. 20-26 Handvest: verbod van discriminatie / 151
4.14.1 Beschermingsbereik / 152
4.14.2 Beperkingsmogelijkheden / 154
4.14.3 Het Twaalfde Protocol / 156
4.14.4 Handvest en gelijke behandeling / 157
4.15 Aanvullende rechten Handvest / 158
4.15.1 Art. 1 en 3 Handvest: menselijke waardigheid en integriteit / 158
4.15.2 Art. 13 Handvest: vrijheid van kunsten en wetenschappen / 159
4.15.3 Art. 15 en 16 Handvest: vrijheid van beroep en ondernemerschap / 159
4.15.4 Art. 18 en 19 lid 2 Handvest: recht op asiel en verbod van refoulement / 160
4.15.5 Art. 34 en 36 Handvest: solidariteitsrechten, sociale zekerheid en diensten van algemeen economisch belang / 161
4.15.6 Art. 42 Handvest: recht van inzage in documenten / 161
4.16 Conclusie / 162
HOOFDSTUK 5
Slotbeschouwing: de betekenis van de Europese grondrechten voor het bestuursrecht mede in het licht van actuele en toekomstige ontwikkelingen / 165
5.1 Inleiding / 165
5.2 Beoordeling Nederlandse bestuursrechtspraktijk onder het EVRM / 165
5.2.1 Implicaties EVRM / 165
5.2.2 Potentiële meerwaarde EVRM / 167
5.2.3 Analyse praktijk met bijzondere aandacht voor de rechter / 169
5.3 De meerwaarde van het Handvest / 177
5.4 Blik naar de toekomst / 179
Jurisprudentieregister / 183
Zakenregister / 207
Rubrieken
- advisering
- algemeen management
- coaching en trainen
- communicatie en media
- economie
- financieel management
- inkoop en logistiek
- internet en social media
- it-management / ict
- juridisch
- leiderschap
- marketing
- mens en maatschappij
- non-profit
- ondernemen
- organisatiekunde
- personal finance
- personeelsmanagement
- persoonlijke effectiviteit
- projectmanagement
- psychologie
- reclame en verkoop
- strategisch management
- verandermanagement
- werk en loopbaan