Handboek journalistieke ethiek

Inleiding 11

1 Wat is ethiek? 15
1.1 Wat is ethiek? 15
1.2 Ethiek en recht 16
1.3 Wat is media-ethiek? 18
1.4 Journalistieke ethiek 19
1.5 Maatschappelijke verantwoordelijkheid 21
1.6 Digitale dilemma’s 23
1.7 Journalistieke kernwaarden 24
1.8 Methodische aspecten 26
Samenvatting 28
Vragen 29

2 Grenzen aan de uitingsvrijheid 31
2.1 Het maatschappelijk debat 31
2.2 Uitingsvrijheid 32
2.3 Geschiedenis 33
2.4 Grenzen aan de uitingsvrijheid 34
2.5 Botsing van culturen 36
2.6 Twee optieken 38
Samenvatting 39
Vragen 39

3 Zelfregulering 41
3.1 Waarom zelfregulering? 41
3.2 Raad voor de Journalistiek 42
3.3 Geen richtlijnen, wel discussie 44
3.4 Internationale codes 45
3.5 Landelijke en redactionele codes 46
3.6 Klachten over de journalistiek 47
3.7 Ombudsman 48
3.8 Rechter 49
Samenvatting 50
Vragen 50

4 Mediaverantwoording 51
4.1 Waarom mediaverantwoording? 51
4.2 Vier invalshoeken 51
4.3 Mediaverantwoording in Europa 55
4.4 Kwaliteitskeurmerk 57
Samenvatting 59
Vragen 60

5 Altijd op zoek naar de waarheid 61
5.1 De taak van de journalistiek 61
5.2 Werkwijze 62
5.3 Wederhoor verplicht 62
5.4 Beschuldigingen 64
5.5 Weerwoord 65
5.6 Overnemen 66
5.7 Streven naar objectiviteit 66
5.8 Onderzoeksjournalistiek 68
5.9 Datajournalistiek 70
5.10 Desinformatie 70
Samenvatting 71
Vragen 72

6 Afspraken met journalisten 73
6.1 Off the record 73
6.2 Inzage vóór publicatie 74
6.3 Autoriseren 75
6.4 Embargo 76
6.5 Anonieme bronnen en bronbescherming 77
6.6 Bronbescherming en verschoningsrecht 78
Samenvatting 81
Vragen 82

7 Moeten journalisten altijd zeggen wie ze zijn? 83
7.1 Open vizier 83
7.2 Undercoverjournalistiek 84
7.3 Verborgen en draaiende camera 85
7.4 Anonimiteit en rollenspellen 86
7.5 Telefoongesprekken opnemen 87
7.6 De Raad voor de Journalistiek over undercovermethoden 88
7.7 De rechter over undercovermethoden 91
7.8 Criteria voor toepassing van undercovermethoden 92
7.9 Discussie 93
Samenvatting 94
Vragen 94

8 Over privacybescherming door de media 97
8.1 Wettelijke plicht op op privacybescherming 97
8.2 Verdachten en veroordeelden 98
8.3 Slachtoffers 101
8.4 Kinderen 102
8.5 Etnische herkomst 102
8.6 Zelfdoding 105
Samenvatting 106
Vragen 106

9 Digitale journalistiek 107
9.1 Oude en nieuwe vragen 107
9.2 Redactionele en sponsored content 108
9.3 Interactiviteit en social media 109
9.4 Blogs en vlogs 114
9.5 Privacy 116
9.6 Zelfregulering in het digitale tijdperk 117
Samenvatting 119
Vragen 120

10 Het digitaal archief en het vergeetrecht 121
10.1 ‘Vergeetverzoeken’ in het digitale tijdperk 121
10.2 AVG en het vergeetrecht 122
10.3 Nederlandse Raad voor de Journalistiek en het vergeetrecht 122
10.4 Belgische Raad voor de Journalistiek en het vergeetrecht 127
10.5 Morele norm en rechtspraak 129
Samenvatting 130
Vragen 131

11 Beeldethiek 133
11.1 Beeldcultuur en medialogica 133
11.2 Schokkende beelden 134
11.3 Grenzen aan het presenteren van gruwelijkheden 135
11.4 Argumenten pro en contra 137
11.5 Lijkenpikkerij? 138
11.6 Geweld als middel 139
11.7 Rampenjournalistiek en privacy 141
11.8 Archieffoto’s 143
11.9 Juridische normen 144
11.10 Ethische codes 145
Samenvatting 147
Vragen 147

12 Beeldmanipulatie 149
12.1 De spelregels 149
12.2 Optisch bedrog 151
12.3 Bewerken en manipuleren 151
12.4 Fotobijschriften 155
12.5 Deepfake 155
12.6 Codes 156
Samenvatting 159
Vragen 159

Literatuur 161
Register 165
Over de auteur 167