Jeugdstrafrecht

1 Inleiding 15
Ido Weijers

2 Minderjarigheid 19
Ido Weijers & Joost Huijer
2.1 Inleiding 19
2.2 Juridisch ouderschap 20
2.3 Ouderlijk gezag 22
2.4 Minderjarigheid 27

3 Jeugdhulp en jeugdbescherming 35
Joost Huijer & Ido Weijers
3.1 Inleiding 35
3.2 De Jeugdwet 36
3.3 Evaluatie van de Jeugdwet 39
3.4 Jeugdbescherming 43
3.5 Ondertoezichtstelling 46
3.6 Gezagsbeëindiging 52
3.7 Beginselen in internationaal perspectief 53

4 De samenhang tussen het jeugdstrafrecht en het civiele jeugdrecht 59
Paul Vlaardingerbroek
4.1 Inleiding 59
4.2 De aanpak in het strafrecht 59
4.3 Het civiele jeugdrecht 65
4.4 Strafrecht of civiel recht in de keten 70
4.5 Straf- en jeugdbeschermingsrecht in België en Duitsland 75
4.6 De jeugdrechter als spin in het web 77
4.7 Ten slotte 80

5 Geschiedenis van het jeugdstrafrecht 83
Ido Weijers
5.1 Inleiding 83
5.2 Heropvoeding 85
5.3 Niet het delict maar de toekomst van het kind 87
5.4 Psychologisering van het criminele kind 92
5.5 Kinderrechten 95
5.6 Verharding, maar ook nieuwe mogelijkheden 97
5.7 Tot slot 101

6 Grondslagen van jeugdstrafrecht 103
Ido Weijers
6.1 Inleiding 103
6.2 Straffen: waarom en waartoe? 104
6.3 Straf in de opvoeding 110
6.4 Strafgrond en strafdoel in het jeugdstrafrecht 114
6.5 Het belang van het kind in het strafrecht 118
6.6 Conclusies 122

7 Het internationale kader 123
Ton Liefaard & Yannick van den Brink
7.1 Inleiding 123
7.2 Het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind 125
7.3 Beijing Rules, Riyadh Guidelines en Havana Rules 131
7.4 General Comment No. 24 on children’s rights in the child justice system 134
7.5 Artikel 40 IVRK: kernbeginselen van het jeugdstrafrecht 135
7.6 Artikel 37 IVRK: de wijze van vrijheidsberoving 144
7.7 Afsluiting 147

8 Straffen en maatregelen voor jongeren 149
Dorris de Vocht & Gerard de Jonge
8.1 Inleiding 149
8.2 Sancties en leeftijdsgrenzen 151
8.3 Buitengerechtelijke afdoening 152
8.4 Strafsancties bij een gerechtelijke afdoening 159
8.5 De hoofdstraffen en de bijkomende straffen 161
8.6 Vrijheidsbenemende en vrijheidsbeperkende maatregelen 170
8.7 De overige maatregelen: onttrekking aan het verkeer, ontneming van het wederrechtelijk verkregen voordeel en schadevergoeding 176
8.8 De voorwaardelijke veroordeling 178
8.9 Toepassing van het meerderjarigenstrafrecht op minderjarigen en toepassing van het jeugdstrafrecht op meerderjarigen 179
8.10 Berechting door de kantonrechter 181
8.11 ‘Strafblad’, VOG en DNA-onderzoek 182

9 Nadelige gevolgen van een strafrechtelijke veroordeling: VOGen DNA-regelgeving 185
Marije Jeltes & Elina van ’t Zand
9.1 Inleiding 185
9.2 Internationale kinderrechtenstandaarden 186
9.3 De verklaring omtrent het gedrag 187
9.4 Opname DNA-profiel van minderjarige veroordeelden 198
9.5 Conclusie 209

10 De leeftijdsgrenzen 211
Ido Weijers
10.1 Inleiding 211
10.2 Een gedragswetenschappelijk perspectief 213
10.3 Een mondiaal perspectief 214
10.4 De bovengrens omlaag 220
10.5 De bovengrens omhoog 225
10.6 Tot slot 226

11 Jongvolwassenen en jeugdstrafrecht 227
Ido Weijers
11.1 Inleiding 227
11.2 Achtergrond 228
11.3 Wegingskader 231
11.4 Drie momenten in de afweging ‘jeugd’ of ‘volwassen’ 233
11.5 Kritische reflectie 235

12 De politie en de officier van justitie in jeugdstrafzaken 239
Jolande uit Beijerse & Linda Dubbelman
12.1 Inleiding 239
12.2 De specialisaties jeugdpolitie en jeugdofficier van justitie 241
12.3 Aanhouding en verhoor 244
12.4 De reprimande en de Halt-afdoening 248
12.5 Het ZSM-overleg 250
12.6 De OM-afdoening 253
12.7 De inverzekeringstelling en het verblijf in de politiecel 255

13 De rechtspositie van de jeugdige verdachte op ZSM 259
Isabeth Mijnarends & Anna Laagland
13.1 Inleiding 259
13.2 Jeugd op ZSM 260
13.3 Het internationaal kader 262
13.4 De jeugdige verdachte op ZSM 266

14 Raad voor de Kinderbescherming, NIFP en jeugdreclassering 271
Goos Cardol
14.1 Inleiding 271
14.2 Raad voor de Kinderbescherming 271
14.3 Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie (NIFP) 278
14.4 Jeugdreclassering 283

15 De beslissing over de voorlopige hechtenis en de berechting in jeugdstrafzaken 289
Jolande uit Beijerse & Myriam de Bruijn
15.1 Inleiding 289
15.2 De rechter-commissaris in jeugdstrafzaken 290
15.3 De voorlopige hechtenis van jeugdigen 293
15.4 De jeugdraadkamer gevangenhouding 297
15.5 De enkelvoudige kinderrechter 299
15.6 Procedurele waarborgen bij de berechting van jeugdstrafzaken 300
15.7 De jeugd meervoudige strafkamer 302
15.8 Het specialisme kinderrechter 303

16 De pedagogische opgaven van de jeugdstrafzitting vanuit kinderrechterlijk en gedragswetenschappelijk perspectief 307
Stephanie Rap
16.1 Inleiding 307
16.2 Internationale kinderrechten 308
16.3 Inzichten vanuit de gedragswetenschappen 312
16.4 Participatie: de pedagogische opgaven voor de jeugdstrafzitting 316
16.5 Tot slot 322

17 De verdediging van jongeren 323
Floor Oehlen & Gerard de Jonge
17.1 Inleiding 323
17.2 Rechtsbijstand tijdens het vooronderzoek 323
17.3 De strafzitting 335
17.4 Rechtshulp tijdens de tenuitvoerlegging van sancties 341
17.5 Tot slot: de gespecialiseerde jeugdrechtadvocaat 341

18 Het verhoor van minderjarige verdachten 343
Ido Weijers
18.1 Inleiding 343
18.2 De rechtspositie van de jeugdige verdachte 343
18.3 Risico’s bij het verhoren van minderjarigen 350
18.4 Tot slot 354

19 Ouders in de jeugdstrafrechtspleging 355
Kristien Hepping
19.1 Inleiding 355
19.2 De positie van ouders van verdachten onder de 12 jaar 357
19.3 De positie van ouders van strafrechtelijk vervolgbare minderjarigen 358
19.4 De tenuitvoerlegging van jeugdsancties 363
19.5 Enkele punten uitgelicht 364
19.6 Tot slot 366

20 De justitiële jeugdinrichting 367
Ton Liefaard & Mariëlle Bruning
20.1 Inleiding 367
20.2 Plaatsingstitels 368
20.3 De inrichting 371
20.4 Kleinschalige voorzieningen 374
20.5 Centrale selectie en (over)plaatsing 375
20.6 Dagprogramma 379
20.7 Perspectiefplan 386
20.8 Resocialisatie 387
20.9 Besluit 390

21 De rechtspositie van jeugdigen in justitiële jeugdinrichtingen 393
Ton Liefaard & Mariëlle Bruning
21.1 Inleiding 393
21.2 Beperking grondrechten 394
21.3 Contact met de buitenwereld en verlof 407
21.4 Bemiddeling, beklag en beroep 413
21.5 Rechtswaarborgen 422
21.6 Besluit 426

22 Nederland in Europa: de jeugdstrafprocedure in vergelijkend perspectief 429
Stephanie Rap
22.1 Inleiding 429
22.2 Politie 430
22.3 Openbaar Ministerie 433
22.4 Raadsman 435
22.5 Rechtbank 437
22.6 Conclusies 442

Literatuur 443
Over de auteurs 471
Trefwoordenregister 475