Top 12 bepalende managementboeken
Tijdens mijn eerste baan, eind jaren ’80, las ik mijn eerste managementboek. Sindsdien heb ik honderden managementboeken gelezen. Als recensent, of als jurylid voor de verkiezing van het managementboek van het jaar. Nu lees ik vooral als auteur, want dan verzamel ik ongekende inspiratie en kennis voor het schrijven.
Martin van Staveren is adviseur, auteur, docent en spreker. Hij ontwikkelde het gedachtegoed voor risicoleiderschap. Met zijn bureau VSRM helpt hij organisaties doelgericht om te gaan met risico’s én kansen in complexe situaties. Eerder schreef hij onder andere Risicogestuurd werken (2015), Risicoleiderschap (2018) en Iedereen Risicoleider (2020).
Ik ontdekte dat er boekenlijstjes op Managementboek staan van mensen met hun persoonlijke toplijst managementboeken. Ik dacht: Leuk, dat doe ik ook! Na een poosje reflecteren ontstond als vanzelf een lijst met twaalf voor mij bepalende boeken. Die boeken blijken mijn professionele én persoonlijke leven nog steeds te beïnvloeden, soms wat meer en soms wat minder, direct of indirect, bewust of onbewust. De volgorde van de twaalf boeken is min of meer chronologisch. Sommige boeken heb ik meerdere keren gelezen. Een aanrader, want een paar jaar later lees je vaak iets nieuws in dezelfde tekst. Het merendeel van de boeken is trouwens geen standaard managementboek. Sommige boeken zijn bekend, andere minder of misschien helemaal niet. Eén boek is alleen nog maar tweedehands verkrijgbaar. Een disclaimer vooraf, er zitten onmiskenbaar een enkele rode draden in de twaalf boeken. Thema’s die herhaaldelijk terugkomen, die ben ik. Dit heeft me zelf verrast, en toch ook weer niet.
Kaizen
Mijn eerste baan als pas afgestudeerd ingenieur in een glasfabriek was geen succes. Binnen een jaar vertrok ik. Het eerste managementboek dat ik toen las is wel blijvend. Kaizen: The key to Japan’s competitive succes. Dit boek verscheen in 1986. Kwaliteitsmanagement was in opkomst, met Japan als grote voorbeeld. Kaizen betekent stapsgewijs steeds beter worden, met hogere kwaliteit als gevolg. Hierbij wordt iedereen betrokken: managers én medewerkers. Een vergeeld geeltje in het boek markeert een pagina met enkele zinnen die nog steeds een eye opener zijn. Het komt er op neer dat mensen die problemen in organisaties veroorzaken meestal niet de mensen zijn, die er zelf ook last van hebben. Daardoor zijn die veroorzakers ongevoelig voor die problemen. Ik moet bijvoorbeeld denken aan de huidige compliance-druk in vele sectoren en organisaties. Ondanks het gebruik van vele metingen en statistieken blijft bij Kaizen de mens centraal staan. Een tijdloze benadering.
Emotionele intelligentie
Dat er naast IQ ook iets als EQ of emotionele intelligentie zou bestaan. En dat EQ in tegenstelling tot IQ niet gegeven is, maar aan te leren. Dat effectief leren omgaan met emoties een sleutel voor succes kan zijn. Dit was, is en blijft voor mij fascinerend. Immers, opgeleid als ingenieur was ik oorspronkelijk nogal van de ratio. Trouwens, frappant: Ik lees nu voor in het boek dat ik het kocht van een cadeaubon, ontvangen voor een lezing bij het Koninklijk Instituut voor… Ingenieurs. Het boek begint met een quote van Aristoteles: ‘Het is makkelijk genoeg om kwaad te worden. Maar kwaad zijn op de juiste persoon, in de juiste mate, op de juiste tijd, om de juiste reden en op de juiste manier, dat is niet makkelijk’. En juist hierbij kan het ontwikkelen van emotionele vaardigheden, en daarmee emotionele intelligentie, dus enorm helpen. Denk aan gevoelens identificeren en kwalificeren. Of aan impulscontrole en stressreductie. Niet gek, in tijden van polarisatie met volop korte lontjes.
Solo, werken en leven in de 21ste eeuw
Dit boek verscheen net voor de eeuwwisseling, in 1999. In de periode 2005 – 2007 heb ik het drie keer van kaft tot kaft gelezen. Na een succesvolle carrière als uitgever begon Harriet Rubin voor zichzelf en bleef ze solo werken. In haar woorden en tevens de titel van het eerste hoofdstuk: ‘Je werk was je leven, laat nu je leven je werk worden.’ Het duurde voor mij nog een paar jaar, totdat ik in 2009 dezelfde stap durfde te zetten. Ik nam ontslag bij het kennisinstituut waar ik werkte en begon ook voor mezelf. Het boek is een soort innerlijke ontdekkingstocht naar wat je nu eigenlijk echt wilt in werk en leven. Het gaat over persoonlijke risico’s durven nemen, over de kunst van het jezelf leren zijn, over het fenomeen tijd als ‘je enige echte activa’. Hier zijn intussen talloze boeken over verschenen, maar op de een of andere manier raakt de beschrijving van Harriet Rubin me. Nu ik het boek na jaren weer doorblader neem ik een besluit: Ik ga dit boek voor de vierde keer lezen
Diffusion of Innovations
Het schijnt erbij te horen dat je tijdens een promotieonderzoek op een onverwacht moment hopeloos vastloopt. Ergens tussen 2006 en 2009 was dat bij mij ook het geval. Mijn onderzoek ging over het implementeren van risicomanagement in organisaties. Iets waar destijds nauwelijks iets over was gepubliceerd. Op de een of andere manier kwam ik toen op het spoor van Diffusion of innovations, dat in 1962 al verscheen. Inmiddels 60 jaar geleden. In ruim 500 pagina’s beschrijft innovatie-guru Rogers in detail hoe innovaties zich verspreiden en zo stap voor stap door verschillende groepen worden geadopteerd. Hij is de man die de bekende marketinggroepen van innovators, early adopters, early majority en dergelijke heeft bedacht. Rogers beschrijft ook welke kenmerken van innovaties bepalend zijn voor de mate van hun verspreiding. Door risicomanagement als een bijzondere innovatie te gaan beschouwen kon ik dankbaar gebruikmaken van zijn theorieën. Iets wat ik tot op de dag van vandaag doe.
De Zwarte Zwaan
Dé verdienste van dwarse risicodenker en voormalig beurshandelaar Nassim Nicholas Taleb? Voor mij is dat het openbaren van de illusies van risicobeheersing. En wel voor een breed publiek, zeg de gemiddelde krantenlezer. Zijn metafoor ‘zwarte zwaan’ staat voor het vooraf ondenkbare risico, totdat het met enorme impact optreedt. Immers, zwanen zijn altijd wit, zo dachten we lange tijd. In De zwarte zwaan onderscheidt Taleb twee landen: Mediocristan en Extremistan. In het eerste land regeren de gemiddelden. In het twee land treden af en toe enorme afwijkingen van die gemiddelden op. We streven naar een rustig leven in Mediocristan, terwijl we in werkelijkheid in de onzekerheid van Extremistan leven. Ik las dit boek voor het eerst in 2008. Pas jaren later realiseerde ik me dat het me onomkeerbaar inspireerde voor verschillen die ik stapsgewijs ontwikkelde tussen risicomanagement voor risicomanagers (in Mediocristan) en risicogestuurd werken voor risicoleiders (in Extremistan).
Zen en keuzes maken
Tijd en dan vooral het ervaren van tijdgebrek is iets wat bij mij hoort. Dat kan nog wel eens leiden tot een ‘vol hoofd’. Voor mij aanleiding om me vanaf 2009 in zenmeditatie te verdiepen. Dat begon met erover lezen in het boek Zen en keuzes maken, dat overigens al 10 jaar eerder verscheen. De ondertitel Oosterse wijsheid voor praktische mensen maakt waar wat het belooft. Dat ik het boek in Japan las, de bakermat van de zenfilosofie, maakte het extra pakkend. De eigentijdse zenmeester Rients Ritskes beschrijft in het boek waarom het maken van keuzes vaak zo moeilijk is, veel tijd kost of gewoonweg verkeerd uitpakt. Hij beschouwt het leven als een continue reeks van keuzes, die we lang niet altijd bewust maken. Voor sommige keuzes is dat niet handig. Dé les voor mij uit dit boek en een aantal andere boeken van Ritskes: tijdgebrek is vooral een gebrek aan scherpe keuzes, vaak veroorzaakt door teveel willen. Kortom: weet wat je wilt, wat eenvoudiger klinkt dan het is.
Ons feilbare denken
Nobelprijswinnaar en psycholoog Daniel Kahneman behoeft uiteraard geen introductie. Decennia aan onderzoek heeft hij gebundeld in Ons feilbare denken. Twee denksystemen staan centraal in het eerste deel van het boek: ons snelle intuïtieve denken en ons langzame rationele denken. Dit laatste kost echter inspanning, wat het snelle denken aantrekkelijk maakt. Met talloze voorbeelden maakt Kahneman onvergetelijk waar dat toe leidt: allerlei denkfouten. De rest van het boek gaat over heuristieken (vuistregels), bias (systematische vertekeningen van ons denken), en - alweer, het blijft me boeien - keuzes maken. Drie biases gebruik ik al een aantal jaar in talloze presentaties over omgaan met risico’s: de optimisme bias, de beschikbaarheidsbias en de bevestigingsbias. Deze voorspelbare vertekeningen van de werkelijkheid leiden namelijk tot het nemen van te veel of te weinig maatregelen tegen risico’s, afgezet tegen de feiten. Onbetaalbaar, deze kennis.
Helweek - 7 dagen die je leven veranderen
Ik stam nog uit de tijd van de militaire dienstplicht, die ik in 1987-1988 al sergeant bij de pantserinfanterie heb vervuld. Sindsdien blijf ik gefascineerd door de Special Forces. Erik Bertrand Larssen diende bij de Noorse Special Forces, onder andere in Afghanistan en Bosnië. Zijn boek Helweek is geïnspireerd op de beruchte ‘afmatting’, de afsluitende week van de opleiding. De belofte van het boek: in 7 dagen je leven veranderen. Mits je die helweek zelf aangaat, bijvoorbeeld in februari 2016. In de ‘burgerversie’ van de helweek heeft elke dag een thema. Zo staat maandag voor het belang én kunnen veranderen van gewoontes. Op donderdag treed je buiten je comfortzone, door onder andere een nacht niet te slapen. Omdat je de hele week om 05.00 uur opstaat en om 22.00 uur gaat slapen betekent dit 41 uur zonder slaap. Je komt jezelf dus tegen. Fascinerend, na het lezen van Helweek doe je dat gewoon. En ja, zo’n helweek verandert duurzaam je kijk op het leven, en op jezelf
IK2 (IK kwadraat) - De beste versie van jezelf
Rond 2016 leerde ik het begrip ‘VUCA-wereld’ kennen. VUCA staat voor onze volatiele, onzekere, complexe en ambigue wereld. Extremistan van Nassim – zwarte zwaan - Taleb ligt midden in de VUCA-wereld. Ik werd blij verrast door het boek IK2 van neuropsycholoog Margriet Sitskoorn. Ze beschrijft in haar boek een fascinerende eigenschap van onze hersenen, waarmee we ons kunnen aanpassen aan al die dynamiek, onzekerheid en complexiteit van die VUCA-wereld: neuroplasticiteit. Onze hersenen zijn, figuurlijk althans, plastisch. Dit betekent dat er op alle leeftijden nieuwe verbindingen kunnen ontstaan tussen de miljarden hersencellen in ons brein. Ik2 bevat een heel praktisch EFFECT-programma om die neuroplasticiteit, en daarmee ons aanpassingsvermogen en flexibiliteit, te trainen. Om zo te transformeren van speelbal tot spelleider in een VUCA-omgeving. Elementen uit het programma pas ik vrijwel dagelijks toe, met effect.
Feitenkennis
Fake news en alternatieve feiten zijn de laatste jaren in opkomst. Het onderscheid tussen feiten en meningen lijkt te vervagen. De Zweedse gezondheidswetenschapper Hans Rosling beschrijft in zijn levenswerk Feitenkennis het enorme belang van feiten voor een realistisch wereldbeeld. Zijn missie was – hij is in 2017 overleden - het vechten tegen vaak onbewuste en desondanks verwoestende onwetendheid. Dit met een op feiten gebaseerd wereldbeeld. De ondertitel kan het boek niet beter samenvatten: 10 redenen waarom we een verkeerd beeld van de wereld hebben en het veel beter gaat dan je denkt. Uit zijn onderzoeken blijkt namelijk dat collectief lijden aan wat de eerder genoemde Kahneman de negativiteitsbias zou noemen. Dit leidt bijvoorbeeld tot irrationele angsten, die resulteren in overdreven dure risicobeheersmaatregelen. Die ons vervolgens afhouden van acties waar we wél wat aan hebben. Bill Gates noemt dit boek one of the most important books I ever read. Eens!
Wie wij zijn
Soms krijg je een cadeautje dat een groot cadeau blijkt te worden. Wie wij zijn van emeritus hoogleraar psychiatrie en psychotherapie is voor mij zoiets. Ik kreeg het eind 2018. Al zo’n 20 jaar vroeg ik me af waarom omgaan met risico’s voor veel mensen lastig is en hoe risicogedrag ontstaat. Ook m’n promotieonderzoek gaf daarop geen bevredigend antwoord. Met theorieën vanuit de ontwikkelingspsychologie brengt Frank Koerselman me een heel stuk in de gewenste richting. Hij beschrijft dat onze keuzes – ja, alweer keuzes – in belangrijke mate worden bepaald door drie psychologische basisbehoeften. Dit zijn geborgenheid of veiligheid, autonomie en erkenning. Zo leidt behoefte aan geborgenheid tot risicomijding en controledwang (onze compliance society). Behoefte aan autonomie leidt juist tot het nemen van risico’s. Emoties als angst en boosheid zijn boodschappers van ontbrekende basisbehoeften. En zo begrijp ik door Frank Koerselman ineens meer van risicogedrag dan ooit tevoren.
The Science of Risk Analysis
Het laatste boek in mijn lijst met twaalf toppers is een wat vreemde eend in de bijt. Ik neem nu het risico om de lijst als vakidioot af te sluiten. Dat accepteer en incasseer ik hierbij. The science of risk analysis is geschreven door een Noorse hoogleraar risicomanagement, Terje Aven. Het is geen gemakkelijk en geweldig toegankelijk boek. In tegenstelling tot de Zweedse Hans Rosling mist hij elke vorm van humor of relativering. Desalniettemin sluit ik deze lijst overtuigend af met dit boek. Eenvoudig omdat het één van de zeer weinige boeken is die het vakgebied risicomanagement als een ware wetenschap benadert. Weliswaar pril en met het nodige Calimero-gedrag – risicomanagement is nog klein en statistiek is groot - maar toch. Ook dit boek maakt waar wat de ondertitel belooft: Foundation and practice. Dit boek uit 2020 werd voor mij snel een onmisbaar naslagwerk, inmiddels vol aantekeningen, geeltjes en talloze ezelsoren. Zijn dit niet dé kenmerken van een top managementboek?
Wat vond u van deze lijst?
Ook een boekenlijst maken?
Bent u geïnspireerd geraakt door deze boekenijst en wilt u zelf een lijst maken? Dat kan!
Over Martin van Staveren
Martin van Staveren is adviseur, auteur, docent en spreker. Hij ontwikkelde het gedachtegoed voor risicoleiderschap. Met zijn bureau VSRM helpt hij organisaties doelgericht om te gaan met risico’s én kansen in complexe situaties. Eerder schreef hij onder andere Risicogestuurd werken (2015), Risicoleiderschap (2018) en Iedereen Risicoleider (2020).
Profielpagina van Martin van StaverenWat vond u van deze lijst?
Ook een boekenlijst maken?
Bent u geïnspireerd geraakt door deze boekenijst en wilt u zelf een lijst maken? Dat kan!
