Voordat Dirk Scheringa medio december bij de ex van Sonja Bakker zijn eigen relaas publiceert, hebben de Redactie Economie van de Volkskrant en twee economiejournalisten van De Telegraaf hun verhalen al in boekvorm uitgebracht. Opmerkelijk genoeg onder vrijwel dezelfde titel: de journalisten van de Volkskrant kozen voor Opkomst en ondergang van DSB, die van De Telegraaf voor ‘De opkomst en ondergang van DSB’. Daar houden de overeenkomsten zo ongeveer op.
De Telegraaf-journalisten Natasja de Groot en Ronald van Gessel hebben zich beperkt tot de hoofdthema’s: het fenomeen Dirk, de betekenis van Scheringa voor zijn omgeving, de rol van de VVD’ers, de voorgeschiedenis van het drama en het drama zelf. Prettig leesbare stukken die als serie niet zouden misstaan in de krant. Maar dan het boek van de Volkskrant-redactie waar elf journalisten aan hebben meegewerkt. Dit boek zou je het best kunnen kenschetsen als de triomf van de documentalisten. Ongelooflijk wat zij een feitenmateriaal hebben opgediept. Wilt u weten welke speler AZ in 1988, toen de club dichtbij een faillissement was, van Volendam kocht en voor welk bedrag? Sla pagina 32 op. Of van wie Pieter Lakeman zijn anti-autoritaire inslag heeft meegekregen? Zie pagina 196. De exacte voorstelling van het beeld ‘His unexpected return’ van de jonge Nederlandse kunstenaar Tobias Schalken? Pagina 233.
Het staat de leesbaarheid van het Volkskrant-boek niet in de weg. Met dank aan deze feiten maken de Volkskrant-journalisten, meer dan hun collega’s van De Telegraaf, de titel waar: ze brengen niet alleen de ondergang van Dirk Scheringa’s DSB Bank in beeld, maar ook de opkomst, inclusief doordrukjes van de eerste advertenties die Scheringa in de jaren zeventig plaatste in de Leeuwarder Courant. Daarmee hebben ze echt iets te bieden aan de krantenlezers die de ondergang van het concern, door Pieter Lakeman op 1 oktober in het televisieprogramma Goedemorgen Nederland in gang gezet, nauwgezet hebben gevolgd.
Ook is er een belangrijk verschil in de accenten die de beide boeken leggen. De Telegraaf-journalisten wijzen op de schijnveiligheid die de laatste jaren door de toenemende regelgeving in de financiële wereld is gecreëerd. Toezichthouders DNB en AFM zitten zo dicht op de markt dat argeloze consumenten het idee hebben goed beschermd te worden. Voor Scheringa, die groot werd met consumptieve kredieten en zich later pas vol op de hypotheken plus bijbehorende verzekeringen stortte, gold echter nog altijd ‘alles mag, tenzij het is verboden’. Pas toen het net zich rond zijn bank begon te sluiten, probeerde hij de koers te wijzigen. Maar toen was het ‘too little, too late’.
Hoe dat kan, maken eigenlijk alleen de journalisten van de Volkskrant duidelijk. Met een gedetailleerde inventarisatie van de uitgaven die Scheringa deed voor zijn hobby’s, AZ, de schaatsploegen en het museum, laten ze zien hoe ‘wankel’ de kerstboom was. Toen de DSB Bank als gevolg van de kredietcrisis steeds minder goed begon te lopen, werd Scheringa gedwongen zo’n beetje alle bezittingen van de bank te belenen. Dat was een proces dat al in 2007 werd ingezet. Doordat de kredietcrisis zijn intrede deed, werd de DSB Bank te afhankelijk van spaargeld, een ontwikkeling die De Nederlandsche Bank vanaf het begin zorgen baart. Die ontwikkeling loopt parallel aan het droogvallen van een belangrijke bron van inkomsten, de omstreden koopsompolissen, waar consumentenprogramma’s op televisie steeds meer aandacht aan besteden. De rest is geschiedenis: DSB slaagt er niet in de bankrun van begin oktober te overleven, hoe irrationeel die ook was (slechts 250 miljoen euro was niet gedekt door het garantiesysteem).
Elk land de boef die het verdient. Scheringa was geen Madoff, maar een handige rekenaar die met behulp van slimme trucjes veel klanten financieel in problemen bracht. Met zijn sponsoring van voetbal- en schaatsploegen heeft hij goed voor zijn imago gezorgd, waardoor hij bij sommigen de status van volksheld geniet. Dat sentiment is eigenlijk van eenzelfde naïviteit als waar de mensen die bij DSB een lening of hypotheek afsloten onder leden, zo maken deze twee boeken duidelijk. Ik ben benieuwd wat Scheringa daar medio december, als zijn autobiografie verschijnt, tegenover stelt.
Over Hans van der Klis
Hans van der Klis is freelance journalist. Hij schrijft regelmatig artikelen voor Managementboek.
