In de huidige economie is het niet altijd mogelijk zo 1-2-3 een andere baan te vinden, maar stel dat het kan (of dat het kansrijk lijkt als je eenmaal serieus gaat zoeken), moet je dat dan doen? Zou je er spijt van kunnen krijgen als je je huidige baan opzegt? Bij dit soort keuzedilemma’s (baan, opleiding, aandelen, huis) stellen mensen zichzelf die vraag. Als ze neigen naar een bepaalde keus, vragen ze zich opeens af ‘maar stel nu dat het tegenvalt, wat dan? Dan was die andere beter!’ Zo kun je eindeloos schipperen, want zodra je in gedachten een bepaalde keus maakt, wordt opeens het alternatief weer aantrekkelijker, vanwege de angst voor spijt.
Gaat het om een keus tussen actie (bijvoorbeeld van baan veranderen) en inactie (blijven zitten waar je zit), dan kiezen mensen vaak voor inactie. Ze hebben het gevoel dat ze van actie meer spijt kunnen krijgen dan van inactie. Verander je van baan en valt het tegen, dan heb je spijt, zo redeneren ze. Logisch is dat niet, want blijven zitten is in feite ook een keus waar je evenzeer spijt van kunt krijgen.
En uiteindelijk keert het zich ook tegen je: op korte termijn heb je weliswaar meer spijt van actie, maar op langere termijn juist van inactie, zo is uit onderzoek gebleken. Later in je leven trek je de haren uit je hoofd dat je altijd bij dezelfde werkgever bent gebleven, niet bent geëmigreerd en niet van partner veranderd, en geen piano hebt leren spelen.
Er zijn twee remedies (ze staan uitvoeriger beschreven in het boek Je bent wat je doet, waar je ook nog meer tips en aanwijzingen zult vinden als je met een keuzedilemma worstelt). Ten eerste: uitzoomen. Denk aan de lange termijn! Denk niet aan wat je over een maand wilt bereiken, maar aan wat van wezenlijk belang is over vele jaren heen. Hoe kijk je er over vijf jaar op terug?
Ten tweede: wees tevreden met goed genoeg. Mensen die de meest optimale beslissing willen nemen (‘optimisers’) nemen gemiddeld weliswaar betere beslissingen vergeleken met mensen die goed genoeg prima vinden (‘satisficers’), maar door hun keuzestress en ‘spijtnarrigheid’ zijn ze minder gelukkig. In een tijd waarin mensen soms het gevoel hebben dat alles mogelijk moet zijn en ze ook alles wíllen wat mogelijk is, is het goed te beseffen dat je met suboptimale keuzes volmaakt gelukkig kunt leven.
Over Roos Vonk
Hoogleraar sociale psychologie met als expertise zelfkennis, persoonlijke ontwikkeling, feedback, beïnvloeding en gedragsverandering. Naast haar werk aan de Radboud Universiteit bekend als spreker en auteur die wetenschappelijke inzichten toegankelijk en toepasbaar maakt voor een breed publiek, middels populair-wetenschappelijke boeken, columns (jarenlang voor Intermediair) en lezingen.
