Hoe zit het nu echt met de relatie tussen geld en geluk? Zijn mensen die een substantieel bedrag winnen in een loterij – minstens een paar ton – gelukkiger? Velen denken dat het winnen van een loterij maar even gelukkig maakt. Uit recent onderzoek blijkt het juist andersom te zijn. Op korte termijn zijn mensen lang niet altijd gelukkiger. Natuurlijk, je kunt ineens allerlei leuke dingen doen en kopen, maar zo’n bak geld geeft ook spanningen en onrust. Wat moet je ermee? En mensen komen je ook ineens om hulp vragen, of gaan er in het café vanuit dat jij aan het einde van de avond wel even afrekent. Juist na langere tijd (één tot twee jaar) zie je dat winnaars wel gelukkiger zijn. De onrust is weg, de vrienden die je nu nog hebt zijn echte vrienden, en je vermogen zorgt voor zekerheid – als je wasmachine kapot gaat koop je fluitend een nieuwe – en dat is fijn.
Ook over de relatie tussen inkomen en geluk bestaat een mythe. Een hoger inkomen maakt gelukkig, maar tot op een bepaalde hoogte. Bij een inkomen van 70.000 euro worden mensen van extra geld niet meer gelukkiger. Ook dat blijkt niet te kloppen. Veel nieuwer onderzoek laat zien dat mensen die twee ton per jaar verdienen gemiddeld gelukkiger zijn dan mensen die een ton per jaar verdienen. En de meeste hele rijke mensen geven aan erg gelukkig te zijn. Het zou kunnen dat er qua inkomen wel een soort plafond is, maar dat ligt vele malen hoger dan bij 70.000 euro. Een voorzichtige schatting is dat het zou gaan om ruim een ton per gezinslid.
Bovendien is de relatie tussen inkomen en geluk niet zwak. Mensen in rijke landen zijn gemiddeld veel gelukkiger dan mensen in arme landen. Dan komt zeker niet alleen door inkomen – zo worden rijke landen vaak ook veel beter geregeerd, en zijn ze veiliger – maar het speelt wel een rol. Ook zie je dat het verschil in geluk tussen de armste 25% procent van de Nederlanders en de rijkste 25% aanzienlijk is. Echte armoede kan allerlei gedragsproblemen met zich meebrengen, omdat arme mensen vaak last hebben van zorgen. Het kost energie, en je ziet dan ook dat arme mensen vaak ongezonder zijn omdat ze minder goed kunnen stoppen met slechte gewoontes (zoals roken) en vaker hun medicijnen vergeten.
Geld is kan dus wel degelijk flink bijdragen aan geluk. Dat besef is in onze tijd extra belangrijk, omdat de kloof tussen rijk en arm groeit. Dit geldt voor de wereld in het algemeen, maar ook voor vrijwel alle individuele landen. De wereldeconomie groeit maar meer dan 80% van het extra geld komt terecht bij de rijkste mensen van de wereld terwijl de armste mensen er niets bij krijgen. Dit betekent dat er ook een steeds grotere gelukskloof ontstaat tussen de haves en de have nots. Dit werpt een moreel probleem op omdat het ons eigenlijk toont dat rijken meer zouden moeten gaan delen en bovendien heeft het kwalijke gevolgen zoals grotere migratiestromen, toenemende ontevredenheid en een grotere aanhang voor populistische partijen.
En dan de laatste vraag. Maakt het voor je geluk eigenlijk uit waar je je geld aan uitgeeft? Ja, dat maakt zeker uit. Spullen kopen heeft niet zoveel zin, en helemaal niets doen me je geld ook niet. Om nog gelukkiger te worden moet je je geld uitgeven aan:
Tijd. Koop de dingen af die je niet leuk vindt. Koop vrije tijd, neem een schoonmaakhulp.
Ervaringen (en dus geen spullen). Ervaringen leveren een veel grotere bijdrage aan geluk dan spullen. Ga op reis, ga een avond lekker uit eten, doe leuke nieuwe dingen die je inspireren.
Anderen. De beste manier om gelukkig te worden van het uitgeven van geld is anderen gelukkig maken. Probeer met je geld anderen te helpen en je wordt zelf ook gelukkiger.
Ap Dijksterhuis (1968) is hoogleraar psychologie van het onbewuste aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij heeft veel gepubliceerd over het onbewuste, onder meer in het gezaghebbende Science. Zijn werk krijgt veel aandacht en werd meerdere malen besproken in The New York Times. Hij won verschillende wetenschappelijke prijzen, waaronder de prestigieuze Early Career Award van de American Psychological Association. Hij is de auteur van Maakt geld gelukkig?
Over Ap Dijksterhuis
Ap Dijksterhuis (1968) is hoogleraar psychologie, schrijver en een van de invloedrijkste psychologen van Nederland. Eerder schreef hij Het slimme onbewuste, Op naar geluk, De merkwaardige psychologie van een wijndrinker, Wie (niet) reist is gek, Maakt geld gelukkig?, het kinderboek Tussen je oren, Wegwee en de novelle Bart. Van zijn boeken zijn meer dan 200.000 exemplaren verkocht.
