Op elke plek haal ik andere informatie. Net als ik dat in verschillende organisaties doe. Door de vele crisissen staan steeds meer vanzelfsprekendheden ter discussie. Dat levert onzekerheid en dus ook emoties op. Allerlei zaken die eerst normaal waren, zijn dat nu niet meer. Steeds vaker wordt grensoverschrijdend gedrag bespreekbaar gemaakt. Het zijn tekenen dat de sociale normen over goed en fout, mooi en lelijk aan het veranderen zijn. Wat eerst geaccepteerd was, stellen we nu vragen bij. Dat is een onvermijdelijk onderdeel van transformatieprocessen.
Toegegeven, in het echte leven word ik niet zo vaak met ‘domme linkse kut’ aangesproken als op X. Waarom ik er toch graag kom? Het is een fantastische plek om de emotionele patronen van een veranderdynamiek te leren kennen. Meer uitvergroot dan in het gewone leven, maar vergelijkbaar. Wanneer we ontdekken dat oude antwoorden niet meer werken, schopt dit de bestaande culturele ordening in de war, wat onze existentiële angsten raakt. Als het niet meer duidelijk is wat de beste manier is van leven, werken of op vakantie gaan, kan ik het fout doen in de ogen van anderen en dus worden uitgelachen of uitgestoten. Die terechte of onterechte angst maakt transformaties emotioneel en intensief. Ook in jouw team en organisatie.
We bepalen voortdurend of iets goed of slecht is, of iets bedreigend of belonend is, waarbij bedreigingen een langduriger en grotere invloed op ons hebben dan beloningen. Neurowetenschappers hebben onderzocht dat mensen maar liefst vijfmaal per seconde beoordelen of iets bedreigend of belonend is, dus je kunt je voorstellen hoeveel stress het kan geven als die beoordeling onduidelijk is. De sterkste bedreigingen en beloningen blijken we te ervaren in onze sociale relaties en contacten, wat niet zo verwonderlijk is als je bedenkt dat wij groepswezens zijn en zonder anderen niet kunnen overleven. Als we geen veilige sociale interacties ervaren met anderen, reageert je lijf vergelijkbaar als op een fysieke bedreiging. Wat op de werkplek tot vervelende reacties kan leiden en op social media tot aanhoudende narigheid.
Laatst ging het mij te ver op Twitter. Er werd een gefotoshopt racistisch plaatje op mijn timeline geplaatst, gecombineerd met krachttaal dat ik gewoon mijn bek moest houden. Dit gebeurde op dezelfde dag dat het Van Rijn rapport over wangedrag bij de NPO werd gepubliceerd. In diezelfde week sprak ik met een organisatie over hoe ze moedige gesprekken konden voeren als de werkdruk voor korte lontjes zorgt, waardoor inhoud en persoonsgerichte emoties over elkaar heen buitelen.
Wat te doen als grenzen worden overschreden? Op Twitter leerde ik: blocken en muten. De pesters vooral geen aandacht geven, want daar zijn ze op uit. In het echte leven ligt dit net even anders. Dan is er geen mute-knop en zul je actief moeten optreden tegen grensoverschrijdend gedrag. Schreeuwen, schelden en nare cartoons over een ander op het prikbord hangen staan moedige gesprekken in de weg. Hoe stel je paal en perk zonder nodeloos te escaleren? Op BNR-radio hoorde ik Ben Tiggelaar zeggen dat je vooral moet ‘grommen bij de grens’. Ik vind dat een mooi beeld. Om vanzelfsprekendheden uit te kunnen dagen, moeten we grommen als onze interpersoonlijke menselijke grenzen worden overtreden. Ik stel voor dat we vanaf nu massaal grommen als de situatie daarom vraagt.
Kom ook
Op 11 november 2024 geeft Jitske Kramer de Masterclass Tricky Tijden. Een volle dag in het thema verandering en transformatie. En specifiek in de intrigerende, gekke, enge, spannende, avontuurlijke en turbulente tussentijd van verandering. Bekijk het programma >
Over Jitske Kramer
Jitske Kramer is antropoloog, internationaal spreker, bestsellerauteur en oprichter van Human Dimensions. Van haar boeken De Corporate Tribe, Building Tribes, Deep Democracy, Jam Cultures, Wow! Wat een verschil, Voodoo, Werk heeft het gebouw verlaten enTricky Tijden zijn meer dan 150.000 exemplaren verkocht. Haar boeken zijn vertaald in het Engels, Duits en Russisch.
