Ten eerste valt op dat er de afgelopen jaren enorm veel ‘veranderd’ is. 84 Procent van de bedrijven begon de afgelopen drie jaar aan minimaal twee veranderingstrajecten, in meerderheid vanuit de ambitie om de winstgevendheid van het bedrijf te verhogen. Helaas wordt die doelstelling in zeker een derde van de gevallen niet gerealiseerd en kijken we naar alleen Nederland, dan bedraagt het faalpercentage zelfs veertig procent. Over het geheel genomen, zo berekenen de onderzoekers, verliezen de Europese multinationals zo op jaarbasis een slordige tien miljard euro. Reden voor de vraag aan een paar eminente veranderaars, of het niet tijd wordt om eens wat minder te veranderen?
Rob van Es, auteur van twee recente boeken over veranderprocessen (Veranderdiagnose en Veranderen van organisatiecultuur) en als docent verbonden aan het Sioo en de Universiteit van Amsterdam, vindt van niet. "Ik denk dat het wel losloopt. In de eerste plaats circuleerde er altijd een cijfer van zeventig procent als het ging om organisatieveranderingen waarbij de gestelde doelen niet werden gehaald. Met veertig procent gaan we blijkbaar vooruit! Ten tweede: ‘Verandering’ is een echte modeterm geworden, waar tegenwoordig alles onder valt. Wat vroeger concurrentie en innovatie heette, of werken aan efficiency, heet tegenwoordig allemaal verandering . Daarmee wil iedereen in het veld maar aangeven dat-ie heus bij de tijd is. En om het verhaal helemaal compleet te maken, wordt het in een project gegoten. Zo loods je de voorgestelde aanpak de organisatie binnen."
Dát zoveel trajecten niet opleveren wat vooraf was beoogd, is in Van Es’ ogen onvermijdelijk. "Verandertrajecten - in dit onderzoek vooral eerste-orde veranderingen, waarbij bestaande processen efficiënter worden ingericht - zijn nu eenmaal complex. Met enorm veel betrokkenen, die allemaal hun weerstand hebben en hun eigen ideeën. En er is doorgaans zeer geavanceerde technologie bij betrokken. Je zou misschien juist moeten benadrukken dat het telkens weer een wonder is als het goed gaat."
Ook Hans Strikwerda, directeur van het Nolan Norton Instituut en professor of organization and organizational change aan de UvA en auteur van zojuist verschenen boek Van unit management naar mutidimensionale organisaties, is niet erg onder de indruk. "De vraag zou moeten luiden: ‘Wat zijn de kosten als je níet aan veranderingsprocessen doet?’ Dat een respectabel aantal operaties mislukt, heeft te maken met het feit dat dergelijke trajecten nu eenmaal zeer complex zijn. Maar ik ben ervan overtuigd dat het macro-economisch effect ervan zeer positief is." Strikwerda vindt het ook niet zo erg dat veel trajecten geen positieve invloed op de winstcijfers laten zien. " Het doel van een veranderingstraject is het verbeteren van de performance van een onderneming. En die verbetering hoeft niet altijd in de winstcijfers tot uiting te komen. De winst uit verbeteringen kan bijvoorbeeld worden gebruikt om de kwaliteit van het geleverde product of de geleverde dienst te verhogen."
In Strikwerda’s ogen is het rapport vooral een gemiste kans. " Juist in de IT-wereld, waar Logica toch in opereert, is een volledig nieuwe manier van denken over verandering aan het ontstaan. Alle grote IT-bedrijven zijn systemen aan het ontwikkelen die in de basis zo neutraal mogelijk zijn, zodat klanten daar bovenop - modulair als het ware - in staat zijn om nieuwe activiteiten met nieuwe processen te faciliteren. Die flexibiliteit mist bijvoorbeeld in veel ERP-systemen die nu nog geïmplementeerd worden - ten enen male. Wij verwachten in de VS bijvoorbeeld enkele grote drama’s als gevolg van verkeerd gedefinieerde IT. Alle groten, van Microsoft en SAP tot Oracle zijn met dat onderwerp bezig. Als dit rapport nou dáárover was gegaan, dan had ik het waardevol gevonden, maar dat doen ze niet.
In plaats daarvan is het weer de oude riedel: veel veranderingstrajecten mislukken en impliciet de mededeling dat LogicaCMG ervoor kan zorgen dat het u wel lukt.
Wat je er natuurlijk niet in terug vindt, is het mislukte IT-project bij het UWV dat onlangs in het nieuws kwam. 87 miljoen euro was ermee gemoeid. Rara welk bedrijf daar met de uitvoering belast was..."
