Trainen zonder zaaltjesleed - Om speels mee aan de slag te gaan

Dat moet echt anders, aldus psycholoog en trainer Lex Mulder, zo zijn trainingen niet effectief. Hij introduceert daarom in Trainen zonder zaaltjesleed: een handleiding voor echt effectief trainen de SPEL-methode: Speels, Procesmatig, Ervaringsgericht Leren.

Hoofdrol voor uitgangspunten
Trainen zonder zaaltjesleed is niet het eerste boek met werkvormen voor trainingen van de hand van Mulder. Een duik in mijn boekenkast: zijn Oefeningenboek voor Groepen dateert al uit 1988 (ik heb nog een exemplaar met cd-rom). Ook zijn nieuwste boek is een fijne inspiratiebron met beschrijvingen van 50 werkvormen (nu met e-book), maar die krijgen veel minder nadruk dan in zijn eerdere werk. De hoofdrol is weggelegd voor de uitgangspunten die ten grondslag liggen aan het toepassen van de werkvormen. Een goede training is immers geen lukrake verzameling leuke spelletjes met een leerdoel. Ook in 1988 benadrukte Mulder al: ‘een oefening zal, wil zij het gewenste effect sorteren, moeten aansluiten bij datgene wat in de groep leeft en waar de groep aan toe is.'

De basis van SPEL
Nu werkt Mulder dit uitgangspunt in het eerste deel van Zaaltjesleed uitgebreid uit: wat betekent het om Speels, Procesmatig en Ervaringsgericht te werken? Bij speels werken schakel je de belevingswereld van de deelnemer in. De fantasie en de creativiteit. Spelen is tenslotte leren, kijk maar naar hoe kinderen dat doen. Procesmatig werken betekent dat je echt aansluit bij wat de groep nodig heeft. Niet oefening A doen omdat dat in het draaiboek staat, of een energizer inzetten omdat de boel inkakt dus. En ervaringsgericht werken houdt in dat je in beweging komt. Letterlijk. Weg met die tafels dus! De basis voor dit alles is te vinden in de belangrijkste inspiratiebronnen van Mulder: psychodrama en Voice Dialogue, door hemzelf gecombineerd tot de trainingsmethode Voicedrama. Een spoedcursus in deze onderwerpen is dan ook een belangrijk onderdeel van dit deel.

Masterclass SPEL in de praktijk
In deel 2 van Zaaltjesleed beschrijft Mulder de uitvoering van drie trainingsprogramma's: een open inschrijving Persoonlijk Leiderschap, een training met een organisatievraag en een teamcoaching. Wat deze beschrijvingen anders maakt dan casebeschrijvingen uit veel andere boeken, is dat Mulder je laat meekijken in zijn hoofd. Dat maakt van dit deel een ware masterclass SPEL in de praktijk is. Mulder beschrijft zijn denkproces, waardoor je kunt snappen waarom hij op een bepaald moment een specifieke oefening inzet. Of het programma dat hij voor ogen had, helemaal omgooit. Of wanneer hij het ook niet goed weet en besluit maar wat te proberen om te zien wat het effect is. Waarbij hij altijd de groep serieus neemt en zo open mogelijk is over zijn keuzes. Het belang van procesmatig werken wordt zo glashelder: accepteer altijd wat er speelt in de groep en sluit daarbij aan. Ook als het PRSS opspeelt (ik train toch al best lang maar het Paard Ruikt Stal-Syndroom was nieuw voor me). En belangrijk voor een trainer: doe niets wat de groep zelf kan. Lui? Nee hoor, bevordelijk voor het eigenaarschap bij de deelnemers!

Spelen met werkvormen
In deel 3 volgen de 50 werkvormen. Waarbij je nauwelijks materiaal nodig hebt, een flip over en schilderstape is genoeg. Geen autobanden, planken, zelfs geen post-is! De oefeningen zijn geschikt voor redelijk ervaren trainers, ervaring met Voice Dialogue is wel handig. Ze zijn onderverdeeld in oefeningen voor individuele vragen, voor teamvragen en voor organisatievragen. Een aantal oefeningen heeft Mulder zelf bedacht, andere heeft hij uit de overlevering meegekregen, zoals dat gaat met trainingsoefeningen. Hij nodigt je uit om er speels mee aan de slag te gaan, durf! Want als trainer mag je zelf natuurlijk ook speels werken!