Mark Siegenbeek van Heukelom en Marnix Kluiters zijn erin geslaagd om een buitengewoon informatief en activerend boek te schrijven. Iedereen vindt er wel iets in dat binnen zijn/haar mogelijkheden valt. Het enige wat je nodig hebt is je morele kompas en het lef daarnaar te handelen. En dus niet alleen als burger en als consument, maar ook als werkende impact hebben. De 80.000 uur die jouw carrière telt óók gebruiken om het bedrijf duurzamer te maken, want het bedrijfsleven mag wel een tandje bijzetten.
In Duurzame ambitie laten Kluiters en Siegenbeek van Heukelom zien hoe je in je carrière duurzaamheid mee kunt laten wegen. Dat begint al bij het begin: vraag op het sollicitatiegesprek eens of er wel ruimte is voor je duurzame ambitie. Overweeg of je die nieuwe baan wel moet nemen.
Kate Raworth
Het boek heeft 3 delen. Het eerste deel is een algemene inleiding onder de titel Persoonlijk duurzaam leiderschap. Hoofdstuk 1 gaat over ‘hoe erg het is’. Dit wordt uitgelegd met behulp van de donut van Kate Raworth, en de stand van zaken rond de overschrijding van de planetaire grenzen. Er moet dus wat gebeuren, maar consumenten, bedrijven en overheden spelen verantwoordelijkheidsverstoppertje: ze wijzen naar elkaar. Hoofdstuk 2 gaat over wat wij kunnen doen, en hoofdstuk 3 over de valkuilen daarbij. We moeten allereerst niet vragen ‘Wie moet er wat doen?’ maar ons juist afvragen: Wat kan ik het beste doen, en Hoe kan ik invloed uitoefenen op degenen die er (ook) wat aan moeten doen?
Transitiekunde en psychologie
Dat leidt tot een boeiend stuk over transitiekunde en hoe we oude structuren kunnen laten omslaan naar nieuwe. Daar is maar 20% early adopters van het nieuwe voor nodig, en die 20% bereiken we door: het goede voorbeeld te geven; klein te beginnen; geloofwaardigheid te vergroten; accepteren dat je weerstand oproept (want dit leidt óók tot verandering); zorgen voor het verschuiven van de publieke opinie; weten dat alle beetjes helpen (zeker voor die koe die jij níét opeet); en: wat je aandacht geeft, groeit, je cirkel van invloed wordt groter. Wat je dus zeker moet doen is stemmen, je koopgedrag aanpassen, je spaargeld groen wegzetten en vooral: erover praten. Dit laatste niet ter meerdere eer en glorie van jezelf, maar om pluralistic ignorance tegen te gaan. Dat fenomeen betekent dat jij ten onrechte denkt dat je de enige bent die ergens op een bepaalde manier over denkt, omdat niemand zich uitspreekt. (De nieuwe kleren van de keizer is een goed voorbeeld hiervan.) De valkuilen in hoofdstuk 3 betreffen een flinke lijst psychologische biases, met steeds erbij een kader met ‘wat wel werkt’. Ik vond dit een geweldig en heel herkenbaar hoofdstuk.
Duurzaam leiderschap
Deel twee is de kern van het boek: Duurzaam leiderschap op de werkvloer, onderverdeeld in 3 hoofdstukken over respectievelijk de professional, de teamleider en de topmanager. Hierin staat ook weer te veel interessants om op te noemen, ik geef een paar voorbeelden. De auteurs zijn zeer te spreken over Rutger Bregmans boek Morele ambitie, maar noemen een probleem hierin: de Great Man Theory, de held die de wereld redt oftewel een rolmodel dat té extreem is. Beter is de First Follower, bekend van het filmpje met een uitbundige dansende man. Pas als de eerste meedanst, komen ook de andere toeschouwers in beweging. In dit hoofdstuk over de professional komt ook het vinden van je ‘duurzame droombaan’ aan de orde, die stoelt op geweten, passie, talent en behoefte. Heel boeiend en nuttig, vooral de uitwerking van behoefte: vind de overlap tussen de behoeften van de wereld (vervat in de SDG’s) en die van jezelf (vervat in Ryan en Deci’s ABC: Autonomie, Binding en Competentie).
Het team en de top
Het hoofdstuk over de teamleider gaat diep in op duurzame inzetbaarheid, met een interessante relatie met duurzaamheid qua milieu. Ook hier weer nadruk op ABC en het daarmee creëren van een veilige omgeving. Het derde hoofdstuk gaat over het belang van de bedrijfstop, zowel de CEO als commissarissen en aandeelhouders, want een zeer duurzame topleider kan er zomaar uitgeschopt worden (zoals bij Danone). Misschien heb je een CEO die niets met duurzaamheid heeft. Dan kun je inzetten op emotie (je zorgt bijvoorbeeld dat hij/zij een schokkende film ziet), of op kennis. Of je zorgt voor een ándere toplaag: je doet een verzoek aan de RvC voor andere bestuurders, of je wordt een activistische aandeelhouder. Je gaat een bepaalde praktijk in je bedrijf intern ‘shamen’. En natuurlijk kun je zorgen dat de vólgende bestuurders wél duurzaam denken. Misschien ben jij de één van de opvolgers? Niks mis met ambitie!
De duurzame organisatie
Het laatste deel gaat in de op de duurzame organisatie. Duurzaamheid is óók belangrijk voor de organisatie zelf, uit hoofde van risicomanagement. Denk aan transitierisico’s (veranderende omstandigheden door nieuwe wetgeving) en fysieke risico’s (overstromingen). En als je de fysieke risico’s op je netvlies hebt, kun je inschatten welke transitierisico’s er waarschijnlijk aankomen. Natuurlijk is er ook sprake van aansprakelijkheidsrisico (Shell in Nigeria) en reputatierisico. En waar risico’s zijn, zijn er ook kansen, want op tijd inspringen en aanpassen geeft je een concurrentievoordeel, of een reputatievoordeel, denk aan Tony’s Chocolonely. Ook is het voor een duurzame organisatie makkelijker personeel aan te trekken én te behouden. En hoe leuk: die kansen creëer je zelf door bij de overheid te lobbyen vóór duurzaamheidsregelgeving. Weer eens wat anders …
In dit deel vinden we ook hoofdstukken die gaan over Steward Ownership, True Price, ESG rapportages en CSRD, meten met de 6 kapitalen van het IIRC, en over circulariteit. Ik dacht dat ik wel goed van op de hoogte was van deze onderwerpen, maar las tóch veel nieuws en verrassends. Tenslotte is er een hoofdstuk over de duurzaamheidstransitie, verdeeld in fasen en actoren (soorten bedrijven en instanties). Supernuttig, vooral die fasen, die worden vergeleken met hoe kinderen opgroeien. In de voorfase, bij een onvolwassen organisatie dus, moet je bepaalde dingen nog niet doen, je geeft een baby toch ook geen biertje?
Erg enthousiast
Ik ben erg enthousiast over Duurzame ambitie, ik heb er erg veel van geleerd en ben ook zeer te spreken over de vorm. Het is bijzonder breed: qua onderwerpen geeft het een compleet beeld van duurzaamheid: waarom, wat, wie, wanneer, hoe. Het heeft vrij korte stukken theorie, met verwijzingen naar podcasts met bekende personen, en naar boeken voor verdere verdieping. Zowel de lezer als de luisteraar komen zo aan bod. De stukken zijn kort, maar zeker niet té kort, en alles is zeer duidelijk geïllustreerd met bekende en minder bekende voorbeelden. De schrijfstijl is erg prettig, geen jargon, gewoon vlotte tekst zonder herhalingen. Ik ben er zeker van dat iedere werkende inspiratie haalt uit dit boek en zo de noodzakelijke transitie weer een stukje verder kan helpen. Niet alleen die in zijn/haar bedrijf maar ook de transitie in de maatschappij.
Want, zo zeggen de auteurs: echte duurzame ambitie is niet zelf de beste van de klas te worden, maar zorgen dat het niveau van de hele klas omhooggaat.
Over Elly Stroo Cloeck
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken.
