Sommige mythes zijn hardnekkig. Zelfs wanneer ze meerdere keren ontkracht worden, blijft een algemeen geloof sluimeren. Uit gemak, of luiheid, of omdat het goed verkoopt. Een van die mythes gaat over non-verbale communicatie.
Menselijke interactie bestaat, volgens de mythe, voor minder dan 10% uit woorden. De rest ligt, zoals dat hoort in een mythe, verborgen. In gebaren, gezichtsexpressie en stembuigingen, klaar voor de dappere communicatieheld om te ontdekken. De held ontsluit daarmee de schat van ware betekenis en ontstijgt voorgoed het schimmige rijk van taal.
Interactie is complex
Als het aan An Gaiser ligt, is het voorgoed klaar met de nonsens rondom nonverbale communicatie. In haar debuut Verborgen Signalen is ze duidelijk: de wereld is complexer dan wat mythes doen geloven, en menselijke interactie is nog wel het meest complex van alles.
Dit boek gaat over het hele gebied van communicatie - verbaal en non-verbaal. Want dat er mythes bestaan, betekent nog niet dat non-verbale signalen zelf een mythe zijn. Gaiser doet met haar boek juist recht aan de plaats die deze signalen hebben. Ze stelt dat haar toename in kennis over non-verbale signalen heeft geleid tot een besef van complexiteit in communicatie. Vanuit dat besef is ze een genuanceerde, soms zelfs voorzichtige gids. Ze wil helpen een weg te vinden in het gebied waar ze zelf van is gaan houden.
Methode
De methode die Gaiser hanteert heeft ze zelf ontwikkeld. In Verborgen Signalen beschrijft Gaiser de drie onderdelen van haar methode, met behulp waarvan je een gesprek in volledigheid kunt voeren. Dus inclusief signalen die op het eerste gezicht (of gehoor) niet merkbaar zijn. De onderdelen zijn Gedragsanalyse, Interactievaardigheden en Non-verbale intelligentie, samen de GIN-methode. Gaiser geeft een rijke opbouw binnen elk van de drie, zowel uit de literatuur als met praktijkvoorbeelden.
Scenario's
Ik geef je mijn indruk van het eerste onderdeel: Gedragsanalyse. De uitkomst van die analyse gebruik je pas echt tijdens je gesprek. Op dat moment werk je, als het ware op de achtergrond, aan het ontkrachten of bevestigen van scenario’s. Je vraagt jezelf constant af: Wat is de totale boodschap van deze persoon? De signalen die de ander geeft, interpreteer je om het antwoord te vinden. Gaiser geeft terecht aan dat het checken van de scenario’s tijdens het gesprek enorm veel concentratie en hersenkracht vraagt. Daarom vindt het grootste deel van het onderdeel Gedragsanalyse plaats tijdens de voorbereiding.
Om te kunnen voorbereiden geeft Gaiser een aantal theorieën over non-verbale signalen. Ze benadrukt dat je die niet klakkeloos moet volgen. Geen enkele theorie is universeel geldig, maar je kunt ze allemaal gebruiken om een eigen aanpak te ontwikkelen. Je neemt bijvoorbeeld elementen uit de erg precieze INSA methode van Herman Ilgen, of uit de wat meer pragmatische aanpak van Joe Navarro. Gaiser heeft met beide heren samengewerkt en kan dus van binnenuit de voor- en nadelen van de methodes benoemen.
Persoonlijk
Het mooiste van dit boek is de ontwapenende openheid van Gaiser. Net als veel debuterende managementboek-auteurs maakt ze veel gebruik van persoonlijke voorbeelden. Omdat ze die knap verweeft met de lessen, zijn de voorbeelden effectief. Toch blijft haar persoonlijkheid duidelijk zichtbaar. Gaisers CV is indrukwekkend, toch laten veel van haar voorbeelden momenten zien waar ze het moeilijk had. Haar beschrijvingen over ouders met psychische klachten en persoonlijk functioneren met adhd hebben me diep geraakt. Haar eigen verborgen signaal in dit boek is: ik weet waar ik sta én ik blijf leren.
Standpunt
Gaiser staat voor het erkennen van complexiteit. Dit maakt dat ze een boek heeft geschreven dat ruimte laat voor eigen inschatting en keuzes. De subtiliteit die ze wil overbrengen kent ook een nadeel. Wanneer je niet zo thuis bent in de theorie en praktijk rondom communicatie - en in het bijzonder non-verbale signalen binnen de communicatie - kan dit boek wat overweldigend zijn. Gaiser legt veel verantwoordelijkheid bij de lezer voor het bepalen van een eigen aanpak. Daarbij gaat ze zo ver dat ze minder houvast biedt. Ze beschrijft in vele voorbeelden haar eigen zoektocht, waarbij ze soms gebruikmaakt van andere inzichten en zich er soms tegen afzet. Gaiser heeft zich kunnen afzetten omdat anderen een duidelijk standpunt hebben ingenomen. Zelf biedt ze het begin van een standpunt, in de vorm van de GIN-methode.
Voor mij had haar methode sterker kunnen neerzetten. De protocollen die ze noemt (in gedragsanalyse en gespreksvoering), missen de kernachtige, rechtlijnige structuur die een protocol kenmerkt.
Verborgen Signalen is een boek voor beginners en voor kenners. De beginner krijgt een selectie van theorieën en technieken, een soort startpakket. De kenner wordt uitgedaagd om, op eigen manier, complexiteit aan te gaan.
Over Hans de Witte-van Mierlé
Hans de Witte - van Mierlé is coach, projectmanager en trainer. Hij werkt in het sociaal domein, met als specialisaties participatie, gedragsverandering, brede samenwerking en transitietrajecten.