We leven in een hypernerveuze samenleving, aldus de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving in haar laatste advies aan de regering. Prestatiedruk, versnelling en individualisme bedreigen ons welzijn. Hoe zou het zijn als we daar nu eens echt vrij van zouden zijn? En dan vooral in een omgeving waar de druk vaak het meest te voelen is: op het werk. Nienke de Vries en Berdine Grashuis, oprichters van de School voor Vrij Leiderschap, schreven het boek Vrij zijn in je werk, de kunst van vrij leiderschap. Om uit de modus van overleven te komen en vrij te kunnen leven.
Vrijheid bevrijd
Nu de term ‘vrijheid’ in de huidige maatschappelijke en vooral ook politieke context helaas vaak gaat over ‘mijn vrijheid en pech voor de ander’, is het heel fijn dat De Vries en Grashuis deze term opnieuw in een ander kader plaatsen. Bevrijden, zo je wilt. Zonder dat ze er overigens een concrete definitie van geven. In de denk- en werkwijze van de auteurs gaat vrijheid over het loslaten van controle, van verwachtingen (ook die van jezelf) en van patronen die je niet meer dienen. Zoals ze het schrijven: om ongepantserd en onverhuld aanwezig te zijn. Wat volgens de auteurs beslist geen vrijbrief is om lekker geen rekening te hoeven houden met anderen. Je bent tenslotte altijd onderdeel van een systeem: een team, een organisatie.
Belang van het gevoel
Vrij zijn in je werk is opgebouwd volgens de zes principes die ten grondslag liggen aan vrij leiderschap: bewust zijn, zelfinzicht, bezieling, presentie, systeembewustzijn en integratie. Deze principes hebben de auteurs opgesteld op basis van hun ervaring, zowel in hun werk als in hun persoonlijke leven. In het boek delen ze ervaringen uit beide, waardoor ze een goed beeld scheppen van wat hun ideeën in de praktijk betekenen. De start met Bewust Zijn is vrij abstract en filosofisch, want wat is dat eigenlijk, Zijn? Geen heel makkelijke start, dat realiseren de auteurs zich duidelijk ook: ‘Loop je vast in dit hoofdstuk? Geen probleem. Dat is geen teken dat je het niet snapt, maar vaak juist een teken dat je ergens geraakt wordt.’ Oftewel: lezen en ervaren maar!
Voelen als pijler
Een belangrijke pijler onder alle principes is voelen. Letterlijk: wat zegt je lijf? Je rug — hoe sterk sta je? Je buik — wat ervaar je? En je hart — ben je open en zonder oordeel in contact, ook als het schuurt? In meditaties, zowel uitgeschreven als online beschikbaar, nemen ze je mee om dit te ervaren. Een paar theoretische modellen ondersteunen de principes: de zeven niveaus van bewustzijn van Richard Barrett en de dramadriehoek, hier mooi aangevuld met de vrije driehoek: rug, buik en hart. Verder is het vooral een praktisch boek, bedoeld om je te laten ervaren. In de bijlage staan oefeningen en werkbladen om er meteen mee aan de slag te gaan.
Bewust leiderschap is niet (alleen) bedoeld voor mensen met een leidinggevende functie. Het gaat over persoonlijk leiderschap, en dat gaat iedereen aan die de regie over haar of zijn werkende leven wil terugnemen - en daarbij niet bang is om te varen op het gevoel. Vrij zijn in je werk biedt geen stappenplan, maar vele inzichten, adviezen en oefeningen om steeds meer vrijheid te ervaren. Dat hoeft niet ingewikkeld te zijn. Want, zoals De Vries en Grashuis zelf schrijven: vrijheid leeft in kleine keuzes.
Over Liesbeth Tettero
Liesbeth Tettero is trainer en coach in het openbaar bestuur (www.publice.nl) en van ambitieuze vrouwen (www.feministerie.nl).