Alles moet anders stelt de veranderaar. Er zal een nieuwe performancecultuur worden geïntroduceerd. Er wordt in de kosten gesneden om de kwaliteit van de dienstverlening te verbeteren, een managementlaag wordt weggesneden en een flink aantal arbeidsplaatsen zal gaan verdwijnen.
Het is de vraag of dit ‘verbinden, verankeren en verstevigen’ wel zal gaan lukken. Zo’n aangekondigde reorganisatie is spannend. De kaarten worden immers weer opnieuw geschud. Uit onderzoek blijkt dat de meeste reorganisaties niet leiden tot de beoogde resultaten. Vaak wordt slechts een negatieve Angstcultuur gecreëerd. Dit is een cultuur waarbij collectieve, belemmerende angst permanent aanwezig is en stelselmatig wordt ingezet om loyaliteit, gehoorzaamheid en inzet bij medewerkers af te dwingen. Het heeft op termijn zeer nadelige effecten voor een bedrijf. Het vermindert commitment, introduceert hogere foutgevoeligheid en verhoogt ziekteverzuim.
Het is voor het eerst dat er een overzichtelijk boek is verschenen over de negatieve effecten van een angstcultuur op een bedrijf. In zijn goed gedocumenteerde en prettig geschreven Angstcultuur zet Peter Fijbes de effecten van zo’n angstcultuur op een rijtje.
Een reorganisatie heeft direct effect op werkzekerheid, maar kan ook indirecte effecten hebben. De toegenomen druk op prestatie kan het gedrag van leidinggevenden en collega’s onveilig maken. Onze hersenen zijn door de evolutie geprogrammeerd om voortdurend alert te zijn op gevaar en kijken naar wat hen bedreigt of pijn kan bezorgen. Medewerkers komen door onveiligheid onbewust in de z.g. vechten- of vluchten-modus. Dit gaat ten koste van eigen initiatief, samenwerking, creativiteit en vermogen tot innovatie. Interne concurrentie en wantouwen neemt toe. Collega’s zijn dan geen samenwerkingspartner meer, maar opponenten die je te slim af moet zijn.
De auteur geeft hiervan een helder overzicht en behandelt de drie bronnen van angst. De sociale bron (onveiligheid door leidinggevende of collega’s). De systematische bron (onveiligheid door beleid, regels, methoden en structuren) en de situationele bron (onveiligheid door invloeden van buiten, actualiteit en veranderingen). Dat kan leiden tot vier soorten van angst: angst voor ontslag, angst voor slachtofferschap, angst om afgerekend te worden en angst om te verliezen. De vier soorten angst worden in het boek zorgvuldig uitgewerkt en voorzien van tips voor aanpak.
Peter Fijbes is duidelijk fan van de boeken van Manfred Kets de Vries en heeft zijn werk goed bestudeerd. Deze INSEAD professor is een van de invloedrijkste deskundigen ter wereld op het gebied van leiderschap, bestudeert al een aantal decennia het gedrag van leiders en hun invloed op andere mensen. Reorganisaties en onzekerheid op het werk zijn natuurlijk niet altijd te vermijden. Wel kunnen de gevolgen en de toegenomen onveiligheid beter en met kennis van zaken worden aangepakt. Het boek bevat hiervoor zeer veel bruikbare tips.
Ik vind Angstcultuur een aanrader voor managers om zich bewust te zijn van hun invloed op het creëren van een effectieve werkomgeving en om de gevolgen van hun eigen narcistisch gedrag en onzekerheid te beperken.
De inzichtelijke QuickScan in het begin van het boek geeft een indicatie hoe de vlag er in het eigen bedrijf bijstaat.
Over Han van der Pool
Han van der Pool is een zeer ervaren talent ontwikkeling professional. Zijn expertise is te herleiden tot kennis uit de vakgebieden arbeids- en organisatiepsychologie, organisatiekunde en projectmanagement, aangevuld met ruim vijfendertig jaar ervaring als talentmanager, trainer/coach en adviseur in het bedrijfsleven. Zijn missie is een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van organisaties door het mobiliseren van het menselijk potentieel.
