Woord vooraf / 17
DEEL 1 ARBEIDSRECHT EN ARBEIDSVERHOUDINGEN
1. De structuur van de arbeidsrelatie van de overheidswerknemer / 21
1.1 De ambtenaar en zijn overheidswerkgever / 21
1.1.1 Vereist: arbeidsovereenkomst naar Nederlands recht / 22
1.1.2 Vereist: arbeidsovereenkomst met een overheidswerkgever / 22
1.2 De overgangssituatie / 23
1.3 De Ambtenarenwet 2017 in een notendop / 24
1.3.1 Integriteitsbeleid / 24
1.3.2 Beperking van grondrechten / 25
2. Arbeidsverhoudingen / 27
2.1 De vakbond / 27
2.1.1 Het recht op staking en andere collectieve acties / 27
2.1.2 Het overleg met de vakbonden / 29
2.2 De collectieve arbeidsovereenkomst (cao) / 29
2.2.1 Algemeen verbindend verklaring van cao’s / 31
2.2.2 De cao en overgang van onderneming / 32
2.3 De ondernemingsraad / 32
2.3.1 Het adviesrecht van de ondernemingsraad / 33
2.3.2 Het instemmingsrecht van de ondernemingsraad / 34
3. Overgangsregelingen Ambtenarenwet 2017 / 37
3.1 Van aanstelling naar arbeidsovereenkomst / 37
3.2 Van rechtspositieregeling naar cao / 39
3.2.1 Rechtspositieregeling blijft gelden als ware zij een cao totdat er een cao is / 39
3.2.2 Aandachtspunt: doorwerking van de cao / 40
3.3 Het toepasselijke recht / 41
4. De arbeidsovereenkomst / 43
4.1 De arbeidsovereenkomst: elementen / 43
4.1.1 Arbeid verrichten, gedurende zekere tijd / 43
4.1.2 Loon / 44
4.1.3 Gezag / 44
4.1.4 Het rechtsvermoeden van het bestaan van een arbeidsovereenkomst / 44
4.1.5 Overzicht verschillende overeenkomsten / 45
4.1.6 De verschillende soorten arbeidsovereenkomsten / 45
4.2 De (eerste) arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd / 46
4.2.1 Automatisch einde / 46
4.2.2 Tussentijdse opzegging / 47
4.2.3 De inhoud van de arbeidsovereenkomst / 48
4.3 De ketenregeling en conversie / 48
4.3.1 Ketenregeling – conversie / 48
4.4 De oproepovereenkomst / 49
4.4.1 De voorovereenkomst / 50
4.4.2 De overeenkomst met uitgestelde prestatieplicht / 50
4.5 De uitzendovereenkomst / 51
4.5.1 Geregistreerde uitzendonderneming / 52
4.5.2 Bijzondere regelingen over uitzendovereenkomsten / 52
4.6 De payrollovereenkomst / 53
4.6.1 Bijzondere regelingen over payrollovereenkomsten / 54
4.7 Detachering / 55
4.8 De expat/de buitenlandse arbeidskracht/grensoverschrijdende arbeid / 56
4.8.1 Toepasselijk recht en ambtenaarschap / 56
4.8.2 Bevoegde rechter / 56
4.8.3 Buitenlandse arbeidskracht werkend in Nederland / 56
4.8.4 Nederlandse werknemer in het buitenland / 58
5. Bijzondere bedingen / 59
5.1 Het proeftijdbeding / 59
5.1.1 Schriftelijkheidsvereiste / 59
5.1.2 Duur en aanvang proeftijd / 59
5.1.3 IJzeren proeftijd / 60
5.1.4 Opvolgende arbeidsovereenkomsten en opvolgende werkgevers / 60
5.1.5 Proeftijdontslag / 61
5.2 Het concurrentie- en relatiebeding / 63
5.2.1 Concurrentiebeding in de arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd / 64
5.2.2 Schriftelijkheid / 65
5.2.3 Concurrentiebeding in de arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd / 65
5.2.4 Uitleg concurrentiebeding / 66
5.2.5 ‘Zwaarder drukken-criterium’ / 67
5.2.6 Verval van rechtswege / 67
5.2.7 Vernietiging / 68
5.2.8 Acties partijen / 69
5.3 Het incorporatiebeding / 70
5.3.1 Binding cao / 70
5.3.2 Het overeengekomen beding / 72
5.3.3 Handhaving, nawerking en overgang van onderneming / 72
5.4 Het eenzijdig wijzigingsbeding / 73
5.4.1 De arbeidsvoorwaarde / 74
5.4.2 Het schriftelijkheidsvereiste / 75
5.4.3 Toetsingscriteria / 76
5.4.4 De weigerende werknemer / 77
5.4.5 Het wijzigingsbeding en gedeeltelijke ontbinding / 78
5.5 Het geheimhoudingsbeding / 78
5.5.1 Het bedrijfsgeheim / 79
5.5.2 Het overeengekomen geheimhoudingsbeding / 80
5.5.3 Handhaven / 80
5.5.4 Melding misstanden / 82
5.6 Het boetebeding / 83
5.6.1 Het arbeidsrechtelijke boetebeding / 83
5.6.2 Beroep op het boetebeding / 85
5.6.3 Matiging van de boete / 86
5.7 Het studiekostenbeding / 87
5.7.1 Voorwaarden studiekostenbeding / 87
5.7.2 Terugbetalingsregelingen na 1 augustus 2022 / 87
6. Privacy / 91
6.1 De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) / 91
6.1.1 Persoonsgegevens en verwerking / 92
6.1.2 Beginselen inzake verwerking / 92
6.1.3 Verwerkingsgrondslagen / 92
6.1.4 Rechten medewerkers / 94
6.1.5 Verantwoordingsplicht / 94
6.1.6 Schending privacy en bewijsrecht / 95
6.2 E-mail- en internetgebruik / 96
6.2.1 Gedragsregels en gevolgen / 96
6.2.2 Controle / 96
6.3 Cameratoezicht / 97
6.4 Alcohol- en drugstesten / 98
6.5 Gedragingen in de privésfeer / 99
6.6 Zieke werknemer / 101
6.6.1 Rol bedrijfsarts / 102
7. Werkgeversaansprakelijkheid / 103
7.1 Zorgplicht werkgever / 103
7.1.1 Arbeidsomstandigheden / 104
7.1.2 Opzet of bewuste roekeloosheid werknemer / 105
7.2 Schadevergoeding / 105
7.2.1 Verjaringstermijn / 106
7.3 Voorzieningen bij schade in Cao Gemeenten / 106
7.4 Hybride werken / 107
7.5 Vitaliteitsbeleid / 109
8. Overgang van onderneming / 111
8.1 Criteria overgang van onderneming / 111
8.1.1 Economische eenheid / 111
8.1.2 Overgang als gevolg van een overeenkomst, fusie of splitsing / 112
8.1.3 Behoud van identiteit / 112
8.2 Gevolgen overgang van onderneming / 113
8.2.1 Overgang van medewerkers en arbeidsvoorwaarden / 113
8.2.2 Informatieplicht van de werkgever / 114
8.2.3 Hoofdelijke verbondenheid vervreemder / 114
8.2.4 Overgang van onderneming en ontslag / 114
8.3 Gemeentelijke herindeling / 114
9. Wet arbeid en zorg / 117
9.1 Zwangerschaps- en bevallingsverlof / 117
9.2 Adoptie- en pleegzorgverlof / 119
9.3 Calamiteiten- en kortdurend verzuimverlof / 119
9.4 Kraamverlof / 121
9.5 Mededelingsverplichting calamiteiten-, kortdurend verzuim- en kraamverlof / 121
9.6 Kortdurend en langdurig zorgverlof / 121
9.6.1 Kortdurend zorgverlof / 121
9.6.2 Langdurig zorgverlof / 122
9.7 Ouderschapsverlof / 123
9.8 Levensloopregeling / 127
9.9 Onbetaald verlof / 127
10. Integriteit en disciplinaire maatregelen (de goede ambtenaar) / 129
10.1 Integriteit / 129
10.2 Disciplinaire maatregelen / 131
10.2.1 Schorsing / 131
10.2.2 Waarschuwing / 133
10.2.3 Boete / 134
10.2.4 Kenbaarheid / 134
10.3 Klokkenluiders / 135
10.3.1 Wet bescherming klokkenluiders / 135
10.3.2 Wijzigingen / 136
10.3.3 Gedeeltelijke inwerkingtreding / 137
11. Geschillenbeslechting / 139
11.1 Geschillenbeslechting in de CAO Gemeenten / 139
11.2 Procederen: de bevoegde instantie / 139
11.3 De procedure in eerste aanleg / 140
11.3.1 Dagvaarding of verzoekschrift / 140
11.3.2 Vernietiging of herstel / 141
11.3.3 Procesvertegenwoordiging / 142
11.3.4 Vervaltermijnen / 142
11.4 Procederen: hoger beroep en cassatie / 143
11.5 Mediation / 144
11.5.1 Wanneer mediation inzetten? / 145
DEEL 2 ARBEIDSONGESCHIKTHEID
12. Ziekte en re-integratie / 149
12.1 Wat is arbeidsongeschiktheid? / 149
12.2 Rechtsgevolgen arbeidsongeschiktheid / 150
12.2.1 Loondoorbetaling bij ziekte – duur / 150
12.2.2 Loondoorbetaling bij ziekte – hoogte / 152
12.2.3 Loondoorbetaling bij ziekte – arbeidsongeschiktheid in en door de dienst / 153
12.2.4 Re-integratieverplichtingen werkgever / 153
12.2.5 Re-integratieverplichtingen werknemer / 157
12.2.6 Stappenplan re-integratie / 158
12.2.7 Niet nakomen verplichtingen werknemer / 158
12.2.8 Passende arbeid wordt bedongen arbeid / 161
12.2.9 Opzegverbod / 162
13. Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA) / 163
13.1 WIA-uitkeringen / 163
13.2 Recht op een uitkering / 163
13.2.1 Kring van verzekerden / 164
13.2.2 Minstens 35% arbeidsongeschikt / 164
13.2.3 Wachttijd / 165
13.2.4 Re-integratieverplichtingen en loonsanctie / 166
13.2.5 Uitsluitingsgronden / 168
13.3 De IVA-uitkering / 169
13.3.1 Ingangsdatum IVA-uitkering / 170
13.3.2 Hoogte uitkering / 171
13.3.3 Einde uitkering / 171
13.4 De WGA-uitkering / 171
13.4.1 Loongerelateerde uitkering / 172
13.4.2 Loonaanvullings- of vervolguitkering / 172
13.4.3 Ingangsdatum WGA-uitkering / 173
13.4.4 Einde uitkering / 173
13.5 Re-integratie en de WIA / 174
13.6 Aanvullende uitkering bij dienstongeval, beroepsziekte en beroepsincident / 174
14. Arbeidsongeschiktheidspensioen / 175
14.1 Het recht op AAOP / 175
14.2 Hoogte van de uitkering / 175
14.2.1 Pensioenopbouw / 176
14.3 Overlijdensuitkering na overlijden AAOP-gerechtigde / 176
DEEL 3 EINDE VAN DE ARBEIDSOVEREENKOMST
15. Ontslaggronden (individueel ontslagrecht) / 181
15.1 Preventieve ontslagtoets / 181
15.2 Opzegging of ontbinding / 181
15.2.1 UWV, Ontslagcommissie of kantonrechter? / 181
15.3 De ontslaggronden / 182
15.3.1 Bedrijfseconomische redenen (a-grond) / 182
15.3.2 Langdurige arbeidsongeschiktheid (b-grond) / 184
15.3.3 Frequent verzuim (c-grond) / 187
15.3.4 Disfunctioneren (d-grond) / 188
15.3.5 Verwijtbaar handelen en nalaten (e-grond) / 192
15.3.6 Werkweigering wegens gewetensbezwaar (f-grond) / 198
15.3.7 Verstoorde arbeidsverhouding (g-grond) / 199
15.3.8 Restcategorie (h-grond) / 202
15.3.9 Cumulatiegrond (i-grond) / 202
15.4 Herplaatsing / 204
15.5 Opzegtermijn / 204
15.6 Opzegverboden / 205
16. Reorganiseren, de UWV-procedure en de ontslagcommissie / 207
16.1 Reorganiseren algemeen / 207
16.1.1 Het afspiegelingsbeginsel / 208
16.1.2 Uitwisselbare functies / 209
16.1.3 Herplaatsing in passende functie / 210
16.1.4 Stappenplan reorganiseren / 210
16.2 De procedure bij de Cao Ontslagcommissie / 211
16.2.1 De beëindigingsovereenkomst / 212
16.3 Collectief ontslag en de WMCO / 213
16.4 Het sociaal plan / 213
16.5 VWNW-begeleiding / 214
16.5.1 VWNW-onderzoek / 214
16.5.2 VWNW-contract / 214
16.5.3 Einde VWNW-traject / 215
17. Ontslag op staande voet / 217
17.1 Voorwaarden voor ontslag op staande voet / 217
17.2 Dringende reden / 217
17.3 Onverwijlde opzegging / 222
17.4 Onverwijlde mededeling / 223
17.5 Gevolgen van het ontslag op staande voet / 223
17.5.1 Gevolgen van het ontslag op staande voet voor de werknemer / 223
17.5.2 (Processuele) keuzemogelijkheden voor de werknemer / 224
17.6 Gevolgen voor de werkgever / 224
18. Vergoedingen / 227
18.1 De transitievergoeding / 227
18.1.1 Wanneer bestaat recht op de transitievergoeding? / 227
18.1.2 Hoogte van de transitievergoeding / 228
18.1.3 Wanneer geen recht op de transitievergoeding? / 229
18.1.4 Kosten in mindering brengen op de transitievergoeding / 229
18.1.5 Collectieve afspraken / 230
18.1.6 Compensatieregeling en ‘slapende dienstverbanden’ / 231
18.2 De cumulatievergoeding / 233
18.3 De billijke vergoeding / 233
18.3.1 Verschillende soorten billijke vergoedingen / 234
18.3.2 Hoogte billijke vergoeding / 234
18.4 Vergoeding wegens onregelmatige opzegging/gefixeerde schadevergoeding / 236
18.5 Overige vergoedingen / 237
18.5.1 Cumulatie tussen beëindigingsvergoeding en de bijzondere beloningsregels uit de WNT / 237
18.5.2 De overeengekomen vergoeding, ‘golden parachute’ / 239
18.5.3 RVU-heffing / 239
18.6 Instellen vordering: termijnen / 239
19. De beëindigingsovereenkomst / 241
19.1 Inhoud van de beëindigingsovereenkomst / 241
19.2 Het schriftelijkheidsvereiste / 242
19.3 De bedenktermijn / 242
19.4 Verschil tussen opzegging en instemming / 244
20. WW- en bovenwettelijke werkloosheidsuitkering / 245
20.1 WW-uitkering / 245
20.2 Bovenwettelijke werkloosheidsuitkering / 245
20.2.1 Aanvullende uitkering / 246
20.2.2 Na-wettelijke uitkering / 247
20.2.3 Passende regeling bij verstoorde arbeidsverhouding / 248
20.3 Reparatie-uitkering / 248
20.4 Beëindigingsregeling / 249
20.4.1 WW / 249
20.4.2 Bovenwettelijke werkloosheidsuitkering / 250
20.4.3 WNT / 250
DEEL 4 ARBEIDSVOORWAARDELIJKE REGELINGEN
21. Salaris, salaristoelagen en vergoedingen / 255
21.1 Salaris / 255
21.2 Salaristoelagen / 256
21.2.1 Functioneringstoelage / 256
21.2.2 Arbeidsmarkttoelage / 257
21.2.3 Waarnemingstoelage / 257
21.2.4 Toelage onregelmatige dienst / 257
21.2.5 Buitendagvenstertoelage / 258
21.2.6 Toelage beschikbaarheidsdienst / 258
21.2.7 Inconveniëntentoelage / 258
21.2.8 Garantietoelage / 258
21.2.9 Afbouwtoelage / 259
21.3 Vergoedingen / 259
21.3.1 Jubileumuitkering / 259
21.3.2 Uitstekend functioneren of bijzondere prestaties / 259
21.3.3 Overwerkvergoeding / 259
21.3.4 Vergoeding BHV, EHBO en interventieteam / 260
21.3.5 Reis- en verblijfkostenvergoeding / 260
21.3.6 Reiskostenvergoeding woon-werkverkeer / 260
21.3.7 Vergoeding hybride werken / 260
21.3.8 Tegemoetkoming kosten collectieve zorgverzekering / 261
21.4 Individueel keuzebudget / 261
22. Arbeidsduur en werktijden / 263
22.1 Arbeidsduur / 263
22.1.1 Verzoek wijziging arbeidsduur / 263
22.1.2 Wijziging arbeidsduur / 264
22.1.3 Overschrijding formele arbeidsduur / 265
22.2 Werktijden / 265
22.2.1 Standaardregeling voor de werktijden / 266
22.2.2 Bijzondere regeling voor de werktijden / 267
22.2.3 Aanvullende regels / 269
22.2.4 Verzoek wijziging werktijden / 269
23. Vakantie(verlof) en verlof / 271
23.1 Vakantie(verlof) / 271
23.1.1 Wettelijke vakantie-uren / 271
23.1.2 Bovenwettelijke vakantie-uren / 271
23.1.3 Opbouw vakantie-uren / 272
23.1.4 Vaststelling vakantie / 272
23.1.5 Hoogte loondoorbetaling / 274
23.1.6 Verkoop vakantie-uren / 275
23.1.7 Verval/verjaring vakantie-uren / 276
23.1.8 Samenloop ziekte en vakantie / 276
23.2 Verlof / 278
23.2.1 Verlofsparen / 278
23.2.2 Feestdagen / 279
23.2.3 Kortdurend en langdurig zorgverlof / 279
23.2.4 Zwangerschaps- en bevallingsverlof / 279
23.2.5 Ouderschapsverlof / 279
23.2.6 Adoptie- en pleegverlof / 279
23.2.7 Huwelijk of geregistreerd partnerschap / 279
23.2.8 Lokale vormen van verlof / 279
23.2.9 Onbetaald verlof / 280
23.2.10 Politiek verlof / 281
23.2.11 Verlof voormalige verlofspaarmogelijkheid / 281
23.2.12 Kort verzuimverlof en geboorteverlof / 281
24. Duurzame inzetbaarheid / 283
24.1 Monitoren van het functioneren van de werknemer / 283
24.2 Scholing / 284
24.2.1 Scholing en ontslag / 285
24.2.2 Studiekostenbeding / 285
24.2.3 Aftrek scholingskosten op de transitievergoeding / 286
24.2.4 Gevolgen van EU-richtlijn / 286
24.3 Bepalingen over duurzame inzetbaarheid in Cao Gemeenten / 287
24.3.1 Personeelsbeoordeling / 287
24.3.2 Noodzakelijke opleiding en opleiding jonge werknemer / 287
24.3.3 Mobiliteit en loopbaanadvies / 287
24.3.4 Persoonlijk ontwikkelingsplan / 288
24.3.5 A&O fonds Gemeenten / 288
24.4 RVU / 289
25. Rechten en plichten / 291
25.1 Instructierecht werkgever / 291
25.2 Voorgeschreven kleding / 291
25.3 Besmettelijke ziekte / 292
25.4 Gebruik motorrijtuigen / 294
25.5 Schorsing / 295
25.6 Geschilbeslechting / 297
25.6.1 Geschillencommissie Cao Gemeenten / 297
25.7 EU-richtlijn transparante en voorspelbare arbeidsvoorwaarden / 298
26. De rol van de ondernemingsraad / 301
26.1 Overheid onder de Wet op de ondernemingsraden / 301
26.2 Instelling ondernemingsraad / 301
26.3 Begrippenkader / 302
26.4 Overleg en informatie / 303
26.5 Adviesrecht / 303
26.6 Politiek primaat / 306
26.7 Instemmingsrecht / 307
26.8 Adviesrecht benoeming of ontslag WOR-bestuurder / 309
26.9 Andere bevoegdheden van de ondernemingsraad / 309
26.10 Primaat van de Cao Gemeenten / 310
26.11 Geschillen over naleving WOR / 310
26.12 Ontslagbescherming / 311
27. De rol van de vakbonden bij de overheid als werkgever / 313
27.1 De collectieve arbeidsovereenkomst / 313
27.2 Totstandkoming van een cao / 313
27.3 De bindende kracht van cao-bepalingen / 314
27.4 Horizontale, diagonale en obligatoire cao-bepalingen / 315
27.5 Gebondenheid aan de cao / 315
27.5.1 Lid van een cao-partij / 315
27.5.2 Algemeenverbindendverklaring (avv) / 316
27.5.3 Incorporatie / 317
27.5.4 Nawerking / 317
27.6 De uitleg van cao-bepalingen / 317
27.7 Het arbeidsvoorwaardenoverleg bij de overheid / 318
Bijlage 1 Tools / 321
Bijlage 2 CAO Gemeenten / 343
Bijlage 3 Wet- en regelgeving / 489
Trefwoordenregister / 557
