1. Algemeen 11
1.1 De fraudeur 11
1.1.1 Cijfers 11
1.1.2 De fraudefactoren 12
1.1.3 Kosten-batenanalyse 14
1.2 De organisatie 15
1.2.1 Schade 15
1.1.1 Preventieve maatregelen 16
1.2.2 Risico-analyse 19
1.3 Wat te doen bij fraude? 20
1.3.1 Stappenplan 20
1.3.2 Communicatiebeleid 22
2. Maatregelen organisatie 27
2.1 Inleiding 27
2.2 Gebouw 27
2.2.1 Risico’s 27
2.2.2 Inbraak 28
2.2.3 Insluipen 36
2.2.4 Natuurrampen 39
2.2.5 Spionage 43
2.2.6 Verzekeren 49
2.3 Wagenpark 50
2.3.1 Risico’s 50
2.3.2 Vernieling 50
2.3.3 Diefstal 51
2.3.4 Tracking 53
2.3.5 Verzekeren 55
2.4 Inventaris 55
2.4.1 Risico’s 55
2.4.2 Diefstal en verduistering 56
2.4.3 Aankoop inventaris 57
2.4.4 Verkoop overtollige inventaris 58
2.4.5 Verzekeren 58
2.5 Informatie 58
2.5.1 Risico’s 58
2.5.2 Informatiebeleid 59
2.5.3 Bedrijfsspionage 63
2.5.4 Maatregelen 65
2.5.5 Beveiligen van persoonsgegevens 67
2.5.6 Verzekeren 69
2.6 Computers 69
2.6.1 Risico’s 69
2.6.2 Bedreigingen 71
2.6.3 Maatregelen 81
2.6.4 Verzekeren 91
2.7 Voorraden 92
2.7.1 Risico’s 92
2.7.2 Diefstal en verduistering 92
2.7.3 Controle 94
2.7.4 Verzekeren 97
2.8 Debiteuren 98
2.8.1 Risico’s 98
2.8.2 Kredietwaardigheid 98
2.8.3 Oplichting 99
2.8.4 Verzekeren 101
2.9 Personeel 102
2.9.1 Risico’s 102
2.9.2 Rechtmatigheid beloning 102
2.9.3 Bedrijfsspionage 105
2.9.4 Dossier 107
2.9.5 Verzekeren 107
2.10 Liquide middelen 107
2.10.1 Risico’s 107
2.10.2 Diefstal en verduistering 107
2.10.3 Registratie 108
2.10.4 Verzekeren 112
3. Maatregelen via derden 113
3.1 Inleiding 113
3.2 Audits 113
3.2.1 Financial audit 113
3.2.2 Internal audit 115
3.2.3 Forensic audit 116
3.2.4 Integrity audit 117
3.2.5 ICT security audit 121
3.2.6 Security audit 122
3.3 Reactief handelen 123
3.3.1 Juridische mogelijkheden 123
3.3.2 Bewijsgaring 123
3.4 Verzekering 124
3.4.1 Algemeen 124
3.4.2 Wettelijke eisen 125
3.4.3 Fraudeverzekering 126
4. Gedragscodes 129
4.1 Inleiding 129
4.2 Coderingproces 130
4.2.1 Algemeen 130
4.2.2 Het proces 130
4.2.3 De normering 132
4.3 Gedragscodes 135
4.3.1 Algemene gedragscode 135
4.3.2 Gedragscode voor internet- en e-mailgebruik 140
4.3.3 Gedragscode klokkenluiden 143
4.4 De vertrouwenspersoon 144
4.4.1 Algemeen 144
4.4.2 Selectie 144
4.4.3 Onderzoek 145
4.4.4 Anonimiteit 145
5. Maatregelen AO/IC 147
5.1 Inleiding 147
5.2 Bevoegdheden 147
5.2.1 Taak- of functiebeschrijving 147
5.2.2 Bevoegdheidsinstructie 148
5.2.3 Handtekeningen- of parafenlijst 149
5.3 Functiescheiding 150
5.3.1 Algemeen 150
5.3.2 Functievermenging 151
5.3.3 Functieroulatie 152
5.3.4 Vier ogentoezicht 152
5.4 Protocollen 153
5.4.1 Algemeen 153
5.4.2 Inkoopprotocol 153
5.4.3 Inventarisatieprotocol 155
5.4.4 Kasprotocol 157
5.5 Risico van belangenverstrengeling 159
5.5.1 Nevenfuncties 159
5.5.2 Financiële belangen 160
5.5.3 Relatiegeschenken 161
5.5.4 Uitnodigingen voor reizen, evenementen, congressen, diner 163
5.5.5 Persoonlijk gebruik eigendommen organisatie 163
5.5.6 Inhuur derden 166
5.6 Maatregelen financieel beleid 167
5.6.1 Algemeen 167
5.6.2 Declaraties 168
5.6.3 Facturen 168
5.6.4 Creditcards 169
5.6.5 Vaste onkostenvergoeding 169
6. Screening 171
6.1 Inleiding 171
6.2 Informatiebronnen 171
6.3 Screening personen 172
6.3.1 Inleiding 172
6.3.2 Fase een: Pre-employment screening 172
6.3.3 Fase twee: Open bronnenonderzoek 174
6.3.4 Fase drie: Interview 175
6.4 Screening relaties 175
6.4.1 Open bronnen 175
6.4.2 Besloten bronnen 177
6.4.3 Vermogensonderzoek 179
Bijlage 1 Model algemene gedragscode 183
Bijlage 2 Model gedragscode internet en e-mail 189
Bijlage 3 Modelcode klokkenluiders 197
Bijlage 4 Toelichting code klokkenluiders 207
Serie fraude en integriteit 225
