Toen gebeurde het eerste wondertje. Hij mocht met zijn gehavende politieke clubje toetreden tot de regering. Dat was niet zozeer zijn verdienste. Het was onontkoombaar. Er bleek geen andere werkbare meerderheid mogelijk. De keuze om in het kabinet plaats te nemen als minister van financiën leek in eerste instantie weinig op te leveren. Het is een functie waarin je regelmatig moet optreden als boeman. Bos bleef kwakkelen.
De kredietcrisis bracht hierin verandering. Anderen groeven een gat en hij sprong erin. De Amerikanen zouden zeggen: ‘He rose to the occasion!’ Hij handelde adequaat, en succes was zijn deel. Natuurlijk zijn er ook mensen die er anders over denken. De aandeelhouders van Fortis zijn niet zo gelukkig met zijn acties. Het is nog afwachten hoe het verdergaat. Het boek wordt nog geschreven, ‘as we speak’.
Nu ik het toch over boeken heb, het ‘gatenverhaal’ is het onderwerp van het nieuwste boek van Malcolm Gladwell, getiteld Uitblinkers. Gladwell geeft tegengas aan de vele succesverhalen die in omloop zijn over uitblinkers. Veelal zijn het van die verhalen waar gewone stervelingen uitsluitend van kunnen dromen. Ze gaan over hard werken, genialiteit en heldendom.
Gladwell laat zien dat er ook andere factoren in het spel zijn. Factoren die de held zelf niet in de hand heeft. Zoals het geboortejaar van de held. Stel, uw wieg stond in de VS. Het was 1925. Als u dan ook nog zo ongelukkig was dat u geen rokje mocht dragen, dan kunt u becijferen waar uw verhaal eindigde: op de slagvelden van Europa of in de Pacific. Zelfs als je het overleefde, zat er een lelijke knik in je carrière.
Het verging Joodse mannen, geboren in 1935, heel wat voorspoediger. Die zaten in de schoolbankjes toen de verschrikkelijke slachtingen van de tweede wereldoorlog plaatsvonden. Toch leken ook zij aan het kortste eind te trekken. Ze kwamen niet in aanmerking voor de beste universiteiten die door de blanke elite werden overheerst. Na hun juridische opleiding lagen hun kansen ook niet bij de beste advocatenkantoren van die tijd. De baantjes gingen naar de elite.
Grappig genoeg lag daar hun kans. De grote advocatenkantoren van die tijd hielden zich niet bezig met procederen. De elite haalde haar neus op voor die straatvechterij. Van het malafide gedoe rond fusies moesten ze al helemaal niets hebben. De ambitieuze Joodse advocaten grepen hun kans. Ze sprongen in het gat. Zij procedeerden dat het een lieve lust was. Zij mengden zich kortom vol verve in de rauwe gevechten rond overnames. Hun sterren rezen tot duizelingwekkende hoogte.
Mijn geboortejaar, 1955, bleek een uitstekend jaar voor Bill Gates en andere softwaregiganten. Waarom werd Bill wel miljonair en ik niet? Toegegeven, ik heb ooit, ergens eind jaren zestig, omstreeks dezelfde tijd dat jonge Bill in contact kwam met computers, bewonderend gestaard naar de geweldige machinerie van een mainframe computer. Onze buurman was destijds programmeur. Hij fêteerde mij op een rondleiding in sciencefictionland. Ik voelde me er als een kleuter in het snoepjesparadijs. Kijken naar die prachtige grijs blauwe IBM terminals met ponskaarten. Ik was gefascineerd hoe snel het apparaat ze opslokte.
Verder dan dat is het nooit gekomen. Ik vond het wel aardig, maar zat liever met mijn neus in de schaakboeken. Bill Gates kreeg de kans om dag en nacht aan een terminal te werken. Hij sprong wel in het gat. De rest is geschiedenis. Bill was er helemaal klaar voor, na meer dan tien jaar proefdraaien, experimenteren en leren, toen IBM hem vroeg een operating system te schrijven voor haar PC’s.
Wist u dat onder topijshockeyers in Canada de spelers geboren in januari, februari en maart zijn oververtegenwoordigd? Toeval? Of zijn er andere factoren in het spel? De onevenredige verdeling hangt samen met het selectiesysteem dat de ijshockeybond hanteert. Selecties worden samengesteld in leeftijdsklassen. De sluitingsdatum is 1 januari. Het levert de vroeggeborenen een aanzienlijk voordeel op. De verschillen in ontwikkeling tussen jonge kinderen zijn groot. Neem twee jongetjes van acht jaar. De ene is geboren in januari en de andere in december. De jongen in januari loopt in zijn ontwikkeling bijna een jaar voor op de decemberjongen. Toch vallen ze in dezelfde leeftijdscategorie. Aardige kans dat het januari-jongetje beter presteert. Hij treedt toe tot een select gezelschap waarop de beste trainers hun kunsten mogen botvieren. De voorsprong neemt daardoor nog verder toe.
Het boek Uitblinkers van Gladwell barst van dit soort voorbeelden, onderbouwd met cijfermateriaal. Succes is naast een kwestie van hard en slim werken ook een kwestie van in het juiste gat springen. Of erin geduwd worden. Maar dan moet zo’n gat er wel zijn. Het klinkt minder heldhaftig, maar bevat een kern van waarheid.
