De run op de DSB volgde het klassieke scenario van de zichzelf vervullende voorspelling. Geloof en krediet zijn hetzelfde, en schijnbaar massieve financiële instellingen blijken uiterst fragiel wanneer mensen ophouden erin te geloven en hun krediet terugtrekken.

Het kwam toch nog onverwacht. De G20-top in Pittsburgh sprak niet alleen af dat de deelnemers elkaars economisch beleid intensiever zouden gaan coördineren en toetsen maar ook dat zij de plaats zou innemen van de rijkelandenclub G7, en voortaan ook de opkomende economieën in Azië, Zuid-Amerika, Rusland en het Midden-Oosten zou omvatten. ‘We hebben samen de wereld van de afgrond gered’, sprak Obama niet zonder overdrijving. Wouter Bos sprak zelfs opgetogen van ‘een soort wereldregering’ en was blij dat Nederland daar de facto deel van uitmaakte (eigenlijk moeten we dus spreken van de G20½). Er was geen overkoepelende controle-instantie voorzien, maar het IMF zou een belangrijker rol gaan spelen als beoordelaar, hoewel zonder sanctiebevoegdheid.

Het is goed te weten waar de dingen vandaan komen, hoe ze ongeveer werken en hoe je ze kunt repareren. Beter in elk geval dan een abstracte samenleving die overal een laag van ‘elektronische bullshit’ overheen legt. De kredietcrisis laat zien wat de risico’s zijn van een virtuele cultuur die leeft van derivaten van derivaten, en die de echte wereld uit het oogt verliest.

De individualisering schrijdt voort. Dat de coalitiepartners Balkenende, Rouvoet en Bos het woord schrapten uit hun regeerakkoord van begin 2007 omdat zij het associeerden met losbandigheid, onverschilligheid en hedonisme, houdt het sociologische proces zelf natuurlijk niet tegen. Niet in de politiek zelf, waar de media-personalisering het oude partijenstelsel steeds verder onder druk zet. Niet in het traditionele gezin, dat de twee christelijke coalitiepartners tegen de stroom in blijven beschermen als de hoeksteen van de samenleving. En niet op de arbeidsmarkt, waar collectivistisch georganiseerde arbeidsrelaties steeds meer binnenste buiten worden gekeerd door de economische individualisering.

Volgens een zojuist verschenen rapport van het Global Humanitarian Forum, de Geneefse denktank die wordt geleid door ex-VN-baas Kofi Annan, eist de klimaatverandering nu al ruim 300 duizend doden per jaar. Dit getal zal in de komende twintig jaar oplopen tot een half miljoen per jaar, vooral door de effecten van ondervoeding en ziekte. 98 procent van de mensen die door de klimaatveranderingen worden getroffen wonen in ontwikkelingslanden, die samen minder dan 1 procent van de broeikasgassen produceren. Twintig Afrikaanse en Aziatische landen zijn hierbij het meest kwetsbaar. Deze gegevens zijn afkomstig van de World Health Organization en van Munich Re, ’s werelds grootste herverzekeraar, die gedetailleerde gegevens bijhoudt over natuurrampen.

Publicist en ‘powerfeminist’ Heleen Mees is verliefd op New York. Die stad is in haar ogen een echte ‘kansenmaatschappij’. De ongereguleerde arbeidsmarkt en het lagere uitkeringsniveau maken dat mensen veel meer op zichzelf zijn aangewezen. Vanwege het ontbreken van een sociaal vangnet is iedereen gedwongen om te werken en voor zichzelf te zorgen. Meer dan 90% van de migranten zijn er dan ook aan het werk, inclusief 65% van de migrantenvrouwen.

Behalve de calvinisten en de darwinisten hebben ook de (linkse) liberalen dit jaar iets te vieren. John Stuart Mills beroemde boek ‘On Liberty’ verscheen nu 150 jaar geleden, in 1859. Vrijzinnigen aller landen verheugt U! Dit boek is nog steeds een eyeopener, en lang niet alleen vanwege het pleidooi voor de individuele meningsvrijheid waarom het wereldwijd bekend is. Het is een must voor alle liberalen met een sociaal hart.

Werk is afleiding. Het neemt ons in beslag en dempt nodeloos gepieker over de zin van het bestaan. Het vernauwt ons perspectief op de wereld, en dat is maar goed ook. Anders zouden we teveel nadenken over wie we zijn en waar we mee bezig zijn. In die ‘onontbeerlijke kortzichtigheid’ en ‘prachtige lichtzinnigheid’ ligt precies onze levensdrift: ‘een blinde wilskracht, even indrukwekkend als die van een mot die voortvarend over een raamkozijn loopt, een door een te haastige kwast achtergelaten klodder verf ontwijkt, en weigert zich te verdiepen in een breder perspectief, waarin hij zal sterven voor de avond is gevallen’, mijmert de filosoof De Botton in zijn boek Ode aan de arbeid.

Toen fotomodel en actrice Elizabeth Hurley in 2000 aan Vogue vertelde hoeveel ze woog, en de volslanke interviewster dat maar weinig vond, sprak ze de beroemde woorden: ‘Ja, maar jij bent een burger (civilian)! Ik zou dat ook wegen als ik een burger was!’ Liz was indertijd vooral bekend als vriendin van acteur Hugh Grant en vanwege de blote jurk die ze droeg bij de première van diens film Four Weddings and A Funeral. Maar het onderscheid tussen celebrities en civilians dat ze maakte, is blijven hangen. Het laat mooi zien dat de celebs in een apart wereldje leven, maar ook dat beroemd zijn een 24-uurs baan is die een bijna militaire discipline vergt.

‘De rollen zijn omgedraaid. Niet langer bepalen fabrikanten wat mensen kopen, maar de consument zelf is de baas… Tot voor kort kon een fabrikant bepalen wat hij in de hoofden van consumenten wilde bereiken, maar dat is niet meer zo. Nu zit de consument aan het stuur… Bedrijven moeten nu op zoek naar wat mensen drijft. En dat is lastig want als je ze vraagt "wat wil je?", krijg je meestal geen antwoord. Het gaat dan ook vaak om het onderbewustzijn van de consument. Als je dat goed in zicht hebt, kun je de juiste positionering van je merk bepalen.’ (NRC Handelsblad 10.1.09.)