‘Op de redactie waar ik werkte, had ik een jaar lang een leidinggevende die me bijna elke dag op mijn billen tikte. Vanaf het eerste moment vond ik dit heel vervelend en probeerde ik elke situatie uit de weg te gaan die hem in de gelegenheid zou stellen. Vanaf het eerste moment zat ik óók meteen in dubio: wat moet ik hiermee, waar kan ik naartoe?’
Dit is een van de vele belangrijke voorbeelden in het boek Omgaan met ongewenste intimiteiten. Dit boek biedt niet alleen handvatten aan vrouwen, maar ook inzicht aan managers en leidinggevenden hoe de mechanismen van (seksueel) grensoverschrijdend gedrag werken. Ongewenste intimiteiten, hoe 'subtiel' ook, zijn een van de voornaamste redenen dat vrouwen zich binnen veel bedrijfsculturen onveilig voelen en dat hun werkplezier ontneemt, waardoor ze ergens anders gaan solliciteren. Vrouwen herkennen dit probleem wel, maar mannen vaak niet, waardoor ze het ook niet erkennen.
Ook mijn medeauteur, expert op het gebied van (persoons)beveiliging Mark de West, aanvankelijk niet. Totdat hij geconfronteerd werd met de vele verhalen van vrouwen, honderden proces-verbalen van zedenzaken die hij bestudeerde en de cijfers die er niet om liegen: uit het laatste representatieve onderzoek onder de Nederlandse bevolking van Kenniscentrum seksualiteit Rutgers blijkt namelijk dat 22 procent van de vrouwen te maken krijgt met verkrachting en 53 procent met aanranding door een man. Soortgelijke cijfers kennen we ook uit Europese studies. Als we daarnaast kijken naar diverse specifieke brancheonderzoeken – zoals onlangs onder zorgmedewerkers, coassistenten, horecamedewerkers, advocaten en politici – dan kunnen we er niet omheen dat we te maken hebben met een integraal veiligheidsprobleem. Daar waar mannen en vrouwen samenwerken vindt er enorm veel grensoverschrijdend gedrag plaats ten opzichte van de vrouw.
Helder en hanteerbaar stappenplan
Culturen binnen organisaties moeten worden aangepakt, gedragsregels moeten worden opgesteld of herzien, maar bovenal zullen we ons allemaal aan de nieuwe realiteit moeten aanpassen: grensoverschrijdend gedrag is niet acceptabel en niet langer af te doen als een geintje of incident waarbij voornamelijk het slachtoffer gevraagd wordt ‘zich niet zo aan te stellen’. Daar kunnen managers, leidinggevenden en directeuren aan bijdragen door een cultuur te creëren waarin vrouwen zich veilig voelen om zich uit te spreken, omdat hun verhaal serieus genomen wordt, en mannen weten: met dit gedrag kom ik op kantoor (en daarbuiten) anno 2020 niet meer weg.
Naast het benoemen biedt Omgaan met ongewenste intimiteiten ook een helder en hanteerbaar vijfstappenplan – een strategie gebaseerd op technieken uit de politie- en beveiligingswereld – om als vrouw zo effectief mogelijk te handelen tegen grensoverschrijdend gedrag:
1. Negeer het niet
2. Overwin je emotie
3. Tot hier en niet verder
4. Maak je klaar om te incasseren
5. Einde maken aan de situatie
Dat stappenplan kan ingezet worden in verschillende situaties: van seksueel getinte opmerkingen tot daadwerkelijke ongewenste aanrakingen en seksueel geweld, privé en op het werk. Omgaan met ongewenste intimiteiten bespreekt de problematiek vanuit verschillende invalshoeken, benoemt de oorzaken en bespreekt diverse voorbeelden van ongewenste intimiteiten op de werkvloer. Bovenal duidt dit boek de signalen waaraan zowel individuele medewerkers als managers, leidinggevenden en directeuren grensoverschrijdend gedrag in een eerder stadium kunnen herkennen én stoppen.
Carlie van Tongeren is auteur van diverse boeken over seksualiteit en feminisme. In het boek Omgaan met ongewenste intimiteiten bundelen zij en Mark de West, onderzoeker en security consultant bij Restment, hun ervaring en expertise.
