Je moet wel bijna onder een steen leven als AI helemaal aan je voorbij gaat. Waarschijnlijk werk je al met ChatGPT of Microsoft Copilot en anders zitten er wel AI-onderdelen in de bedrijfssoftware waarmee je werkt of in de auto die je rijdt. De mogelijkheden van AI zijn indrukwekkend en lopen uiteen van teksten schrijven tot opsporen van tumoren en signaleren van fraude bij financiële transacties.
Burgers beschermen
Maar net zoals bij andere grote en revolutionaire ontwikkelingen zit er ook een keerzijde aan AI. Want zo kan AI bijvoorbeeld mensen via gezichtsherkenning of andere lichamelijke kenmerken biometrisch categoriseren. Om vervolgens bepaalde personen als een risicofactor voor geweld of misdaad te bestempelen. Met discriminatie en uitsluiting als gevolg.
Om Europese burgers te beschermen tegen de negatieve effecten van AI heeft de EU de AI-wet (AI Act) opgesteld. De AI-wet, ook wel AI-verordening genoemd, is een Europese wet die voor alle EU-lidstaten geldt. De wet beschermt ons burgers tegen de risico’s van AI en stimuleert veilig gebruik van AI. Zo verbiedt de wet onder meer AI die de levensverwachting van personen via biometrische kenmerken inschat en gelden er strikte regels voor AI die HR-afdelingen ondersteunt bij het screenen van sollicitanten.
Waarom je een gids nodig hebt om de wet toe te passen
Oké, aan de hand van de voorbeelden ben je het er vast mee eens dat het goed is om AI weloverwogen toe te passen en dat sommige AI simpelweg een te groot risico voor ons vormt. Dus prima dat de EU het voortouw neemt in de wereld en veilig gebruik van AI via een wet stimuleert en afdwingt.
Maar nu vraag je je waarschijnlijk af waarom je een gids nodig hebt om die wet toe te passen. Want een wet is toch gewoon een stel regels die je interpreteert en toepast? Dat is zeker zo, maar de EU AI-wet is door de complexiteit en veelzijdigheid van AI meer een verordening dan een wet. Want AI in al z’n varianten laat zich niet zomaar vangen in regels die je eenduidig in iedere situatie toepast.
Immers, AI die e-mails als spam bestempelt en AI die een auto zelfsturend maakt, verschillen zoveel wat betreft risico, omgang en toepassing, dat je ze niet zomaar met dezelfde regels reguleert. Om dat te ondervangen is de AI-wet praktisch gezien meer een verordening. Een verordening laat meer verantwoordelijkheid aan de betrokkenen om de regels en bepalingen toe te passen en vraagt daardoor een actieve rol van de betrokkenen.
Zo gaat de AI-wet uit van risicocategorieën voor AI en is het de taak van AI-leveranciers en gebruikers om zelf het risico van hun AI in te schatten. Om vervolgens daar via bepalingen uit de AI-wet hun omgang met de AI op af te stemmen. Een van de risicocategorieën is bijvoorbeeld de zogenaamde ‘hoog risico AI’ en voor deze categorie geldt dat er altijd menselijk toezicht moet zijn. Echter, hoe je dit toezicht organiseert, hangt af van jouw rol (leverancier of gebruiker) en situatie.
Dus daar komt deze gids in beeld. Want de gids helpt je met praktijkgerichte stappenplannen om de AI-wet voor jouw rol en situatie toe te passen. Zodat je veilig gebruik van AI waarborgt en torenhoge boetes voorkomt. Want de EU is niet kinderachtig bij overtredingen, met boetes op tot 35 miljoen euro per overtreding. Dit is niet om je bang te maken, maar wel om je bewust te maken van het belang om aan de AI-wet te voldoen.
Hoe is de gids opgezet en gebruik je ‘m?
De AI-wet is verstrekkend en omvangrijk. Om AI-leveranciers en gebruikers de tijd en ruimte te geven om er aan te voldoen, voert de EU de wet vanaf augustus 2024 in fases in. Deze gids geeft de praktische stappen voor zowel AI-leveranciers als gebruikers om aan de EU-wet te voldoen. Eerst legt de gids uit wat de EU AI-wet inhoudt. Daarna geeft de gids de stappen om AI wat betreft risico te categoriseren en vervolgens de benodigde omgang met de AI in te voeren.
Hierbij maakt de gids onderscheid tussen het eenmalig, initieel voldoen aan de AI-wet en het inbedden van de AI-wet in de organisatie als continu proces om blijvend aan de wet te voldoen. Verder is de gids zo opgezet dat zowel een eenmanszaak als een grootbedrijf met meerdere vestigingen of overheden zoals een gemeente met de stappen aan de slag kunnen. Hiervoor koppelt de gids de stappen voor het inbedden van de AI-wet aan de principes van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) en Environmental, Social & Governance (ESG) zodat iedere soort en grootte van organisatie de gids kan gebruiken.
Verder vind je in de gids praktische cases die weergeven hoe je stappen en acties uit kunt voeren en je helpen om de vertaalslag naar jouw situatie te maken. En bevat de gids checklists om je te ondersteunen.
Voorkom boetes en zorg dat je AI veilig toepast
De eerstvolgende deadline van de invoering van de EU AI-wet is al op 1 februari 2025 en dat is meteen een belangrijke mijlpaal. Want per die datum verbiedt de AI-wet dat je AI uit de risicocategorie ‘Onacceptabel’ levert of gebruikt. Ga daarom snel aan de slag met de gids om dergelijke AI op tijd uit te faseren. Om vervolgens ook te voldoen aan de andere bepalingen van de wet. Zodat je met een gerust hart AI kunt inzetten voor de meest gewelde toepassingen.
Over Tieme Woldman
Tieme Woldman begon in 1989 zijn carrière in IT als programmeur bij 3M en werkt sinds 2010 freelance als technical writer en software developer. Als technical writer is hij gespecialiseerd in softwaredocumentatie en heeft hij handleidingen en tutorials voor diverse softwarebedrijven geschreven.
