We ontkomen (helaas) niet aan de grote techbedrijven. Werk je niet met de software van Microsoft, dan werk je waarschijnlijk wel met die van Google. Of allebei, zoals ikzelf. Facebook wordt ook door miljoenen Nederlanders gebruikt, ondanks de schandale over onder andere het gebruik van data door Facebook. Zelf gebruik ik geen Facebook en ook geen X. Met de overname van X door Elon Musk is het nog schimmiger geworden hoe het daar gaat qua transparantie. We kunnen dan ook wel concluderen dat de grote techbedrijven machtig zijn. En dat hebben we zelf toegestaan!
Verkiezingen uitbesteden
Marietje Schaake vertelt dit vanuit haar eigen ervaring als lid van het Europees Parlement en haar werkzaamheden bij het Cyber Policy Center van Stanford University. In het boek De Tech Coup’ beschrijft ze uitgebreid het ontstaan van de huidige situatie. Daarbij heeft ze ook aandacht voor de positieve kanten van tech, zoals het helpen van het emanciperen van mensen en het versterken van ongehoorde stemmen. Maar, zoals ze het zelf beschrijft, dit kan veranderen in het meedogenloos streven naar efficiëntie, massamonitoring, schaalvoordelen en winst.
Schaake is ervan overtuigd dat een verlies aan inzicht, controle en toezicht niet opweegt tegen het enthousiasme rondom economische groei of innovatie. Zij ziet de groei van techbedrijven ten koste gaan van de democratie en de transparantie. Ook omdat overheden steeds meer leunen op dergelijke techbedrijven en werkzaamheden aan hen uitbesteden. Ze beschrijft een ‘mooi’ verhaal over de verkiezingen in Kenia, hoe de organisatie van de verkiezingen werd uitbesteed aan een techbedrijf.
Fluwelen handschoenen
Zowel in Amerika als Europa hebben we weinig gedaan aan regelgeving om tech(bedrijven) te reguleren. We hebben ze met fluwelen handschoenen aangepakt en geen verantwoordelijkheid genomen. Deels vanwege de regio-overschrijdende activiteiten, maar ook vanwege de complexiteit. Tech was voor vele wetgevers een ver van hun bedshow. En laten we ook niet de lobby van de techbedrijven vergeten. Techbedrijven geven veel uit aan het beinvloeden van politici om relevante wetgeving tegen te houden, opdrachten te verkrijgen of hun imago te verbeteren. Daar gaan miljoenen, misschien wel miljarden in om. En als er dan wetgeving is, zoals de AVG, is deze vaak moeilijk te handhaven.
geopolitieke belangen
En dan hebben we het nog niet eens over de geopolitieke belangen. Bijvoorbeeld rondom de productie van microchips of de kabels waarover data gaat. Of dat overheden tech kunnen gebruiken om hun burgers te onderdrukken, zoals in totalitaire regimes gebeurt. India is inmiddels wereldkampioen in het (tijdelijk) afsluiten van het internet voor haar inwoners. China verplicht bedrijven zelfs om de staat te dienen, ze eist dat kerngegevens en belangrijke data in eigen land worden opgeslagen (en toegankelijk zijn voor de nationale overheid?).
3 ontwrichtende technologieën
Schaake focust de techcoup zoals zij het noemt op 3 ontwrichtende technologieën die mogelijk impact hebben op de kerntaken van de overheid:
1. Cryptovaluta, die de monetaire bevoegdheden van regeringen kunnen destabiliseren;
2. Gezichtsherkenningstechnologieën, die eigendom zijn van en gebruikt worden door bedrijven. Het toezicht hierop is vaak onvoldoende, waardoor in sommige vallen burgers onterecht verdacht worden van criminele activiteiten. Deze bedrijven worden een soort verlengstuk van politie en justitie. Zonder dat ze aan de relevante wetgeving hoeven te voldoen…
3. Producten voor data-integratie, die door overheden worden binnengehaald maar de nationale veiligheid in gevaar kunnen brengen. Het aanschaffen van dergelijke producten leidt tot minder kennisopbouw binnen nationale overheden, zij vertrouwen op de leveranciers. En dat kan weer leiden tot een vicieuze cirkel en de verschuiving van macht.
Publiek belang voorop
Wat kunnen we daar nu aan doen? Allereerst door het publieke belang voorop te stellen. Dat betekent regelgeving opstellen, maar ook stoppen met het uitbesteden van cruciale zaken zoals kritieke infrastructuur en verkiezingstechnologie. De overheid moet zelf deze kennis opbouwen, om de machtsongelijkheid te keren. Bijvoorbeeld door een technologische adviesdienst met onafhankelijke technologische deskundigheid. Schaake pleit daarbij voor het voorzorgsbeginsel, dat vereist dat we de gevolgen van een risico voorzien voordat we het nemen.
Daarnaast pleit ze ervoor om antidemocratische technologieën zoals commerciële spyware, datahandel, gezichtsherkenningstechnologie en cryptovaluta te reguleren door wetgeving. En niet alleen wetgeving, maar ook handhaving door strengere toezichtsmaatregelen, zoals audits op het gebied van privacy, werking van algoritmes en veiligheidsmaatregelen.
aanmerkelijke publieke macht.
Tot slot pleit ze voor een nieuw begrip, de introductie van aanmerkelijke publieke macht. Het bepalen van een maatstaf om te bepalen wanneer openbare instellingen te afhankelijk zijn van commerciële technologie. Met als doel uiteraard om deze afhankelijkheid te voorkomen.
Al deze maatregelen zijn bedoeld om de burger weer de macht te geven, niet de techbedrijven. Zoals Staake het stelt: ‘Stop de tech coup, red de democratie’. En daar heeft ze volgens mij een groot punt. Met name door het grote geld dat in techbedrijven omgaat. We moeten hun macht niet te groot te laten worden! De inzichten uit De Tech Coup helpen daar zeker bij, wel is het de vraag wat je als burger zelf kan doen. Stoppen met het gebruiken van Microsoft- of Google-software is nu eenmaal niet eenvoudig. Daarbij is het boek met name een call voor action voor overheden. En laten wij die overheden nu zelf kiezen…
Over Jan Hoogstra
Jan Hoogstra heeft meer dan 25 jaar ervaring als IT-adviseur en IT-auditor bij grote accountants- en adviesbureaus. Tijdens zijn loopbaan heeft hij veel opdrachten gedaan op het gebied van informatiebeveiliging en optimalisering van de inzet van IT. Jan is directeur bij CognoSense, dat gespecialiseerd is in de menselijke kant van IT.
