Uit de boeken - Web 3.0, de metaverse en blockchain

In Futurama neemt auteur Fanta Voogd de lezer mee langs tientallen technologische voorspellingen. Hiervan zijn er, hoe idioot ze ook in hun tijd leken, veel uitgekomen. Je denkt dat onze wereld snel gaat! Maar wat te denken van de mensen die een eeuw geleden leefden? Zij zagen auto’s rondrijden, vliegtuigen vliegen, ze hoorde stemmen van mensen honderden kilometers verderop, elektrische verlichting verscheen eerst in straten, daarna in de huizen. In de bioscoop voltrok zich het wonder van de film. Met de elektriciteit kwamen duizenden nieuwe uitvindingen. Uitgevonden door geniën als Edison en Tesla. Inventieve auteurs vertelden verhalen over wonderlijke reizen rondom de wereld en door het heelal. In 1914 verscheen TikTok of Oz van L. Frank Baum, tevens auteur van The Wizard of Oz. In TikTok of Oz hadden twee karakters contact met elkaar via een … draagbare telefoon.

Singulariteit

Uitvinder, ondernemer en futuroloog Raymond Kurzweil (1948) is wellicht de visionaire opvolger van Edison en Tesla. Hij voorziet de singulariteit, het moment dat mens, computer en universum tot één geheel versmelten. Vakgebieden als genetica, robotica en kunstmatige intelligentie komen hier samen. Zijn werk Singularity is near uit 2005 is een bron van inspiratie voor de huidige generatie onderzoekers.

Het samenbrengen van kunst, wetenschap en techniek zien we vaker. Het zijn romanciers die het voortouw durven te nemen om een reëel beeld van de toekomst te geven. Film en gamemakers geven ze een gezicht. De jonge Mark Zuckerberg las Snow Crash (1992) van Neal Stephenson. In dit boek leeft de hoofdpersoon als pizzabezorger in een dystopische wereld. In zijn vrije tijd zit hij in een virtuele wereld waar hij vrij is en zich kan ontwikkelen. Dat universum heet… de Metaverse. In 2021 kondigde Zuckerberg aan dat Facebook de naam Meta ging krijgen en vol inzet op het bouwen van deze virtuele wereld.

Metaverse

De metaverse is een digitale interactieve omgeving waarin gebruikers een ‘nieuw’ internet zullen ervaren. Die versie van Meta heet Horizon Worlds. Zuckerberg kondigde aan miljarden te investeren in de tools om het te laten slagen. Sindsdien zijn wereldwijd tienduizenden techneuten, marketeers en investeerders zich aan het oriënteren op wat dit precies inhoudt.

De ondernemer, investeerder en auteur Matthew Ball definieert metaverse als volgt: ‘Een enorm grootschalig en interoperabel netwerk van realtime rendered virtuele 3D-werelden die synchroon en persistent worden ervaren door een in feite onbeperkt aantal gebruikers met een individueel gevoel van aanwezigheid, en met een continuïteit van gegevens, zoals identiteit, geschiedenis, rechten, objecten, communicatie en betalingen.’ Hij doet dit in het brede en goed leesbare overzichtswerk Het metaverse.

Er bestaan al een aantal grote ‘metaverses’. Roblox, Minecraft en FortNite om er een paar te noemen. Deze werelden worden aangejaagd door de game-industrie. Game-engine makers zoals Unity en Unreal en uitgevers als Epic, Tencent en Activision Blizzard hebben het inmiddels voor het zeggen in deze markt. Een miljardenindustrie waar Meta dus ook deel van wil uitmaken.

Digitale kansen

Net zoals in de beginjaren van internet, en in die van sociale media zoals Twitter en Facebook, hangt er een enorm positieve hype om de metaverse. Filosoof en techneut Herman Narula schrijft in Virtual Society het volgende: ‘Virtual worlds will improve the outside world by giving users the tools they need to thrive in their daily lives. Virtual worlds will create value for the real world, and a metaverse is a conduit of value.’ Hier komt de koppeling met Kurzweils singulariteit in beeld. Deze virtuele werelden zijn een ontsnappingspunt uit de echte wereld én een mogelijke opstap naar werelden en ervaringen waarin fysiek en virtueel samenkomen: transhumanisme. In de filmwereld zijn hier al voorbeelden van te zien in The Matrix trilogie en Ready Player One. Van de boeken die ik las stemt dat van Narula het meest tot nadenken. Hij ziet de virtuele werelden van de metaverse als een plek bij uitstek voor mensen om voldoening te zoeken.

Pieter van Leugenhagen doet er in Welkom in de metaverse een schepje bovenop. Hij ziet ons leven, werk, ontspanning en onderwijs genieten in onlinewerelden.

Veel auteurs staan uitvoerig stil bij enablers en de potentie op lange termijn. Die enablers zijn onder meer de ontwikkeling van clouddiensten en supersnel internet, hardware zoals VR-brillen met snelle sensoren.

Er komt een generatie aan die vanaf hun geboorte in virtuele werelden leeft. Veelal zullen dat game-werelden zijn, maar daarnaast zullen ‘gewone’ 3D-omgevingen een grote rol spelen in hun leven. In potentie kan er een perfecte versmelting van de fysieke en een virtuele realiteit zijn.

We kijken nu misschien heel gek aan tegen deze ontwikkelingen en de potentie die ze kunnen hebben om ons leven deels fysiek en deels digitaal te leiden. Het voelt net zo vreemd als voor iemand honderd jaar geleden, nadat je die uitlegt dat je anno 2022 met een implantaat kunt horen, je middels een staaroperatie weer goed kunt zien, er kunstorganen en transplantaties bestaan die je leven tientallen jaren kunnen verlengen.

Blockchain, the basics

Terug naar het nu, en de metaverse. Voor de ontwikkeling daarvan zijn blockchain (voor privacy), crypto’s (voor betalingen) en NFT’s (voor waardevermeerdering van digital assets) zeer interessant.

In korte tijd is blockchain een begrip geworden. Bitcoin, decentralized finance (defi) en decentralized autonomous organizations (DAO) worden neergezet als de manier om het vertrouwen in internet te herstellen. Ze werken allemaal om centrale systemen heen, zoals databases van banken en creditmaatschappijen, reguleringen van overheden en financiële systemen. De technologie waar ze op gebaseerd zijn heet blockchain. Een transparante keten van code waarbinnen informatie over een transactie wordt opgeslagen, die decentraal online beschikbaar is. De bitcoin was de eerste blockchain-toepassing.

Elk stukje code, een token, heeft een unieke verbinding met een vorig stukje. Daarmee vormen ze een ketting (de blockchain). Om de waarde, eigendom en geschiedenis van een asset te zien, heb je de hele keten nodig.

In 2015 werd er aan deze techniek iets nieuws toegevoegd: het smart contract. Naast de historie en data maakte het Ethereum-ontwikkelplatform het mogelijk om stukjes code en regels aan de chain toe te voegen. Hiermee werd blockchain interessant in sectoren die veel data van verschillende partijen bij elkaar brengen, zoals de logistiek. Blockchain geeft bovendien zekerheid dat de data uit een betrouwbare bron komt. Over blockchain (en bitcoin), zijn inmiddels heel wat boeken volgeschreven. Een uitleg voor beginners is te lezen in Blok voor blok van Stephen P. Williams. In dit boekje legt Williams de werking en relatie van de verschillende onderdelen van de technologie uit.

NFT’s

Een interessante nieuwe loot aan de blockchainboom is de NFT, het non-fungible token. Dit is een digitale asset, bijvoorbeeld een foto, een muurtekening, het ontwerp van een tas, het design van een schoen of een muziekcompositie die een rol kan spelen in een virtuele omgeving. De asset is in code beschreven en van een unieke token, de NTF, voorzien. Als Rembrandt nu zou leven, legde hij zijn werk misschien op deze manier vast. In NFT’s voor dummies leggen Tiana Laurence en Seoyong Kim stap voor stap uit wat de mogelijkheden zijn voor het digitale domein, zoals de metaverse en andere 3D-werelden. Je leert hoe je een NFT maakt, vastlegt in een wallet en publiceert op een NFT-markplaats. NFT’s bieden een enorme kans aan ontwerpers en kunstenaars. Zij kunnen hun werk online zichtbaar maken zonder dat hun werk schaamteloos kan worden gekopieerd of verhandeld. Merken als Nike en de NBA investeren al flink in deze markt om met name om jonge kunstenaars en ontwerpers aan zich te binden.

Pro’s & Coins

Bouwen aan digitaal vertrouwen van Maarten de Borst en Marijn Romme is een goed startpunt als je na wilt denken over de bedrijfsmogelijkheden van web 3.0, de metaverse en blockchain. De auteurs besteden ook aandacht aan de nodige scepsis en tegenargumenten. Er is angst voor speculatie, er is geen duidelijke regulering (nu is dat eigenlijk ook niet de bedoeling bij decentralisatie), en het maken van bijvoorbeeld een bitcoin kost bakken met energie.

Als we dit boek tegen het optimistische geluid van Ons geld is stuk van de gebroeders Bert en Peter Slagter aanhouden, dan zijn de argumenten wel vergelijkbaar. Maar volgens de auteurs van dat laatste boek zijn het de kinderziektes die je kunt verwachten bij een zich snel ontwikkelende technologie.

Of crypto het betaalmiddel van de toekomst wordt staat als vraag centraal in Cloud money - De strijd om cash, credit en crypto, het succesvolle boek van Brett Scott. Hij rafelt onder meer de schimmige ontwikkelingen in de crypto-wereld uiteen. Banken die zich ermee bemoeien, het ontstaan van de stablecoin, de alliantie tussen BigTech en de FED om grip te krijgen op de bitcoinmarkt door een alt-coin (alternatieve coin) te maken die gekoppeld is aan de koers van de dollar. Een stabiele coin. De fase waarin de bitcoin nu verkeert, is een vervelende. Bedoeld als betaalmiddel, is het nu verworden tot een (riskante) investering. Cloud money is één van de slimste en leesbaarste boeken die de laatste jaren over de moderne financiële markten is geschreven.

Omgaan met chaos

Misschien blijkt 2022 net zo’n digitaal doorbraakjaar als 1981,1993 en 2007. Voor de IT-pub-quizjes: 12 augustus 1981: de introductie van de eerste IBM-PC, 8 juni 1993, lancering eerste versie van de Mosaic-browser en 29 juli 2007 de lancering van de eerste iPhone.

Als je net midden in een digitale transitie zit, en big data en AI hebt verwerkt, dan kan bovenstaande veel zijn. Laat je echter niet opjagen door FOMO, fear-of-missing-out. Het lijkt chaos, en misschien is dat ook wel precies wat het is. Omarm de chaos is het nieuwste boek van transitiewetenschapper Jan Rotmans. Hij schreef het in samenwerking met Mischa Verheijden. Het boek biedt een antwoord op de chaos die de coronacrisis teweegbracht. Een transformatie brengt natuurlijk onrust. Zeker als een ‘makkelijke’ oplossingsroute, een recept niet voorhanden is. Maar de onrust en bijkomende onzekerheden bieden ook kansen. Rotmans geeft vanuit zijn jarenlange ervaring niet direct een route, eerder een aantal richtlijnen, een transitiekompas en veel voorbeelden. Richtlijnen zijn bijvoorbeeld: leer van elkaar, neem niet iedereen in hetzelfde tempo mee, neem de tijd en laat je niet opjagen. Het is geen marsroute, maar een zoektocht. Omarm de chaos is een persoonlijk en indringend boek dat iedereen kan helpen de volgende onzekere stap te maken. Ook bij alweer een nieuwe digitale transitie.

Laat al die nieuwe mogelijkheden van techniek een bron van inspiratie zijn. Misschien komen onze avatars elkaar in de toekomst tegen in de Metaverse. Is een deel van jouw persoonlijkheid in een NFT-token opgeslagen en neem je een nieuwe ‘persoonlijkheid’ aan, afhankelijk van de onlinewereld waar je je in willen bevindt. Dat kan zo normaal worden als nu een Whatsapp-berichtje versturen, dit artikel online lezen met muziek via Spotify op de achtergrond. Wie weet.